Балалар, біз ?ткен саба?тарда ?аза? ауыз ?дебиетіні? бір саласы шешендік ?нермен таныс?анбыз. Шешендік ?нерді? танымал ?кілдері кімдер?
(Т?ле би, ?азыбек би, ?йтеке би )
-Билер дегеніміз кімдер, оларды? ?ызметі ?андай бол?ан? О?ушыларды? жауабы.
2. Ал енді ?р топ осы ата?ты билеріміз туралы ?ыс?аша м?лімдеме жасайды.
I топ - Т?ле би
II топ - ?азыбек би
III топ - ?йтеке би.
?р топты? м?лімдемесінен кейін о?ушылар кестені толтырып ж?не сызба бойынша білімдерін бекітеп отырады.
3. III- топты? м?лімдемесінен кейін, ?ш би туралы ша?ын к?рініс «?йтеке биді? айт?аны»
III. Білімді тексеру.
?аза? хал?ыны? шешендігін, ?аза? тіліні? ?те бай тіл екенін, ?лы ?алым, лингвист В.В.Радловты? ?ла?атты с?здерінен к?руге болады: «?аза?тар шешен келеді. Олар кідірмей, м?дірмей, ерекше екпінмен с?йлейді. Ойын д?л, ай?ын ??ындырады. Жай с?зіні? ?зі ?ле? болып ??йылып жатады».
Ал, онда шешендік дегеніміз не? Шешендік ?нер туралы не білеміз?
С?ра? – жауап
Шешендік дегеніміз не?
Шешендік с?здерді? ерекшелегі.
Шешендік с?здерге т?н н?рсе
Шешендік с?здерді? бізге жетуі.
Шешендік с?здерді жина?ан адамдар.
IV. Ма?сат ?ою.
Біз б?гін шешендік ?нерді? бастауы Жиренше шешенмен танысамыз.
V. Жа?а білімді ме?герту.
1. Жиренше шешен – а?ыл – парасатымен, тап?ырлы?ымен аты а?ыз?а айнал?ан ділм?р шешен. А?ыз-??гімелерді? дерегі бойынша ол тарихта бол?ан, ?з Ж?нібекті? т?сында ?мір с?рген. К?птеген ??гімелерде Жиренше шешен Ж?нібек ханны? а?ылшысы, досы ретінде к?рсетілген. Жиренше шешенні? атын біз а?ылына к?ркі сай ?арашаш с?лумен де байланыстырамыз. ??гімелерді? е? к?п тара?аны – Жиреншені? ?арашаш с?лу?а ?йленгені туралы - ??гімілер. Жиренше туралы ??гімелер ?аза? фольклорында XV ?асырдан басталады. Жиренше шешен туралы с?з бас?а халы?тарды? да шы?армаларында с?з болады.
2. Та?тамен ж?мыс. Интерактивті та?тада?ы «Жиренше мен ?арашаш» туралы а?ыз-??гімені о?у, т?сіну. ?ыс?аша ??гімелеу.
3. Кітаппен ж?мыс. «Жиренше мен хан» ??гімесін о?у, т?сіну
М?тін бойынша «Пікірталас» ойынын ойнау.
4. К?рініс «Д?ниеде не ?лмейді ?»
VI. Жа?а саба?ты т?сінгендерін тексеру.
1. С?ра? – жауап. Жиренше шешен туралы не білдік?
2. «Пікірталас» ойыны
О?ушылар ?ш топ?а б?лініп, шешендік с?з ?лгілерінен с?ра?тар дайындайды, бір-біріне с?ра? ?ойып, жауап береді,
Сабақтың мақсаты: 1. Шешендік сөздердің көркемдік қасиеттерін, ерекшеліктерін оқушыларға меңгерту. Қазақ шешендік өнерінің танымал өкілдері үш бидің даналыққа толық шешендік сөздерін ұғыну.Қазақ шешендік өнерінің бастауы Жиренше шешенмен танысу.
2. Оқушылардың өз ойын еркін айта білуге, өзіндік көзқарасын дәлелдей білуге, ойын айшықты тілмен жеткізе білуге дағдыландыру. Талдау, салыстыра білу қабілеттерін дамыту. Бұрынғы білімдеріне сүйене отырып, жаңа білдімді өз бетімен меңгере алуға үйрету.
3.Қазақ халқының билері мен шешендерінің ұлағатты сөздері арқылы оқушыларды елжандылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: баяндау, ой қорыту, сұрақ-жауап.
Сабақтың көрнелігі: электрондық тақта, слайдтар, кестелер.
Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, тарих пәндері.
Сабақтың барысы: I.Ұйымдастыру.
1.Амандасу 2.Түгендеу 3. Зейіндерін аудару
II. Үй тапсырмасын тексеру.
Балалар, біз өткен сабақтарда қазақ ауыз әдебиетінің бір саласы шешендік өнермен танысқанбыз. Шешендік өнердің танымал өкілдері кімдер?
(Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би )
-Билер дегеніміз кімдер, олардың қызметі қандай болған? Оқушылардың жауабы.
2. Ал енді әр топ осы атақты билеріміз туралы қысқаша мәлімдеме жасайды.
I топ - Төле би
II топ - Қазыбек би
III топ - Әйтеке би.
Әр топтың мәлімдемесінен кейін оқушылар кестені толтырып және сызба бойынша білімдерін бекітеп отырады.
3. III- топтың мәлімдемесінен кейін, үш би туралы шағын көрініс «Әйтеке бидің айтқаны»
III. Білімді тексеру.
Қазақ халқының шешендігін, қазақ тілінің өте бай тіл екенін, ұлы ғалым, лингвист В.В.Радловтың ұлағатты сөздерінен көруге болады: «Қазақтар шешен келеді. Олар кідірмей, мүдірмей, ерекше екпінмен сөйлейді. Ойын дәл, айқын ұғындырады. Жай сөзінің өзі өлең болып құйылып жатады».
Ал, онда шешендік дегеніміз не? Шешендік өнер туралы не білеміз?
Сұрақ – жауап
Шешендік дегеніміз не?
Шешендік сөздердің ерекшелегі.
Шешендік сөздерге тән нәрсе
Шешендік сөздердің бізге жетуі.
Шешендік сөздерді жинаған адамдар.
IV. Мақсат қою.
Біз бүгін шешендік өнердің бастауы Жиренше шешенмен танысамыз.
V. Жаңа білімді меңгерту.
1. Жиренше шешен – ақыл – парасатымен, тапқырлығымен аты аңызға айналған ділмәр шешен. Аңыз-әңгімелердің дерегі бойынша ол тарихта болған, әз Жәнібектің тұсында өмір сүрген. Көптеген әңгімелерде Жиренше шешен Жәнібек ханның ақылшысы, досы ретінде көрсетілген. Жиренше шешеннің атын біз ақылына көркі сай Қарашаш сұлумен де байланыстырамыз. Әңгімелердің ең көп тарағаны – Жиреншенің Қарашаш сұлуға үйленгені туралы - әңгімілер. Жиренше туралы әңгімелер қазақ фольклорында XV ғасырдан басталады. Жиренше шешен туралы сөз басқа халықтардың да шығармаларында сөз болады.
2. Тақтамен жұмыс. Интерактивті тақтадағы «Жиренше мен Қарашаш» туралы аңыз-әңгімені оқу, түсіну. Қысқаша әңгімелеу.
3. Кітаппен жұмыс. «Жиренше мен хан» әңгімесін оқу, түсіну
Мәтін бойынша «Пікірталас» ойынын ойнау.
4. Көрініс «Дүниеде не өлмейді ?»
VI. Жаңа сабақты түсінгендерін тексеру.
1. Сұрақ – жауап. Жиренше шешен туралы не білдік?
2. «Пікірталас» ойыны
Оқушылар үш топқа бөлініп, шешендік сөз үлгілерінен сұрақтар дайындайды, бір-біріне сұрақ қойып, жауап береді,
3. Венн диаграммасы.
VII. Бекіту
1. Мақал – мәтел.
2. Сұрақ – жауап.
«Мақал сөздің мәйегі». Шешен сөйлеу үшін мақал - мәтелдерді қолданып сөйлеу маңызды. Ендеше, шешендік туралы мақал-мәтелдерді қаншалықты білетінімізді көрейік.
Мақалды аяқтау.
М: Өнер алды... .
Шешеннің . . . ортақ,
Шебердің бізі . . . .
Шешен кісі ... ,
Батыр ... бастар.
Тура ... жоқ,
Туғанды биде ..... .
2. Сұрақтар.
1. Шешендік дегеніміз не ? (мәнерлеп сөйлеу )
2. Би деген кім? (сөзге шебер ел мүддесін қорғайтын адам.)
3. Жиренше кім? (қазақтың шешені)
4. Әйтеке, Қазыбек, Төле билер жасаған заң жобасы («Жеті жарғы»)
5.Дүниеде не өлмейді ? (ғалымның хаты)
6. Әйтеке би дүниеге келген жер? (Қазбибі тауының етегі)
7. Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама тіркесінің пайда болуы қандай оқиғамен байланысты? (жоңғар шапқыншылығы)
