Муниципальное казенное общеобразовательное учреждение ская средняя общеобразовательная школа имени Степана Гурьевича Коврова”
Ступень основного среднего общего образования “МБОУ Кюереляхская СОШ им. С.Г. Коврова”
Количество часов: 68. Из них 1 урок совпадает на праздничный день (09.05.2020).
Учитель: В.П.Захарова.
11 кылааска саха литературатын уруогун үөрэтиини сүрүннүүр бырагыраама 1996 сыллаахха тахсыбыт «Саха оскуолатыгар 5-11 кылааска норуот тылынан уус-уран айымньытын уонна саха литературатын үөрэтии» бырагырааманан оңоһулунна. Бырагыраама5а сурулларынан, төрөөбүт литератураны үөрэтиигэ билиңңи кэмңэ маннык сыал-сорук турар:
- сахалыы литератураны сэргээн, кэрэхсээн, сатаан, өйдөөн аа5арга үөрэтии; аахпыты бэйэ сайдыытыгар туһанарга туһулааһын;
- ийэ тыл уус-уран күүһүн, кэрэтин, тыл илбиһин, хомуһунун о5о кыра сааһыттан иңэрии;
- уус-уран айымньыны, араас геройдарын туһанан төрөөбүт норуот оло5ун, историятын, культуратын, үгэстэрин, сиэрин-майгытын арыйыы; киһи аналын, оло5у дириңник, таба өйдүүргэ үөрэтии;
- төрөөбүт тылынан уус-уран айымньы айыллар үгэһин, кистэлэңин, араас ньыматын билиһиннэрии;
- үөрэнээччи айымньылаахтык толкуйдуур уонна айар дьо5ура тобулларыгар суол аһыы;
- уус-уран айымньыны уран тыллаах, ураты дьо5урдаах, талааннаах дьон айарын өйдөтүү.
Литература уруогун сүрүн анала – үөрэнээччи төрөөбүт тыл, фольклор уонна литература норуот духовнай баайа, киһи өйө-санаата тобуллар, туругурар, майгыта-сигилитэ ситэр, арыллар, истиң, иһирэх иэйиитэ уһуктар эйгэтэ буолар диэн өйдүүрүн ситиһии.
Үөһэ ыйыллыбыт бырагыраама5а саха литературатын 5-11 кылааска үөрэтии үс сүһүөххэ араарыллар: I сүһүөх – 5-7 кылаас, II сүһүөх – 8-9 кылаас, III сүһүөх – 10-11 кылаас.
Маңнайгы суруйааччылар А.Е.Кулаковскай, А.И.Софронов, В.В.Никифоров, Н.Д.Неустроев биирдии бөдөң айымньыларын, А.Е.Кулаковскай, А.И.Софронов олохторун кэпсээнин кытта дьүөрэлээн философскай хоһоонноруттан;
П.А.Ойуунускай оло5ун кэпсээнин кытта дьүөрэлээн хоһоонноруттан уонна «Кыһыл ойууну»; Эллэй, Күннүк Уурастыырап хоһооноруттан; Күндэ биир кэпсээнин, Эрилик Эристиин, Амма Аччыгыйа биирдии сэһэнин, Суорун Омоллоон «Күкүр Уус» драматын;
«Ааттара тиллибит» поэттар, суруйааччылар, И.Арбита, Алтан Сарын айымньыларыттан;
Билиңңи суруйааччылар Н.Якутскай «Төлкө» романын, С.Данилов, Баал Хабырыыс, И.Гоголев, П.Тобуруокап, С.Васильев хоһооноруттан уонна биирдии бөдөң айымньыны;
3-4 эдэр автор 1-2-лии айымньытын.
- Классик суруйааччылар А.Е.Кулаковскай, А.И.Софронов, Н.Д.Неустроев, П.А.Ойуунускай олохторун уонна айар үлэлэрин толору, атын 3-4 суруйааччы оло5ун сүрүн түгэннэрин эбэтэр сорох айымньытын айыллыбыт историятын билэр;
- үөрэппит айымньытын туһунан сүрүн эбэтэр утарыта сыанабылы билсиһэр, айымньыны өйдүүргэ, ырытарга туһанар;
- саха уус-уран литературата сайдыбыт сүрүн түһүмэхтэрин билэр; түһүмэх сүрүн уратытын, бэлиэ айымньыларын, олох хаамыытын, уларыйыытын кытта ситимин өйдүүр;
- литература үөрэ5ин сүрүн өйдөбүллэрин, терминнэрин билэр, уус-уран айымньыны өйдүүргэ, ырытарга туһанар;
- автор оло5у анааран көрөр өйө-санаата (мировоззрениета) айымньытыгар көстөрүн, ол арыллар сүрүн ньыматын өйдүүр;
- литература үөрэ5эр уонна критикатыгар тахсар үлэ сүрүн көрүңүн (монография, ыстатыйа, анаарыы(обзор), сыанабыл, реферат уо.д.а), уратытын арааран билэр, айымньыны сыныйан өйдүүргэ туттар, туһанар.
- уус-уран айымньы көрүңүн, стилин тутуһан хоһооноохтук, уус-ураннык аа5ар, кэпсиир (сиһилии, талан, кылгатан, айан);
- бүтүн айымньыны эбэтэр быһа тардыыны литература теориятын өйдөбүллэрин туһанан ырытар, сыаналыыр;
- проблемнай тема5а биир эбэтэр хас да айымньыга оло5уран толкуйдаан, тойонноон өйтөн суруйар;
- аахпыт айымньыга, көрбүт киинэ5э, спектакльга, видео, телевизор киинэтигэр, ойуулуур-дьүһүннүүр искусство айымньытыгар уо.д.а. бэйэтин санаатын, сыанабылын этэр, суруйар;
- литература, публицистика айымньытыгар аннотация оңорор, литературнай-критическэй үлэни конспектыыр;
- бэйэ суруйар үлэтигэр былаан, тезис, конспект оңорор; эпиграбы, цитатаны сатаан туһанар;
- литература олох уус-уран кэрэһитэ, туоһута буоларын учуоттаан, литература матырыйаалынан араас дьүүллэһиигэ, диспукка, конференция5а кыттар, бэйэ санаатын олохтоохтук дакаастаан этэргэ эрчиллэр;
- норуот тылынан айымньытын стилинэн остуоруйаны, чабыр5а5ы, ырыаны-тойугу, оһуохайы айарга, толорого холонор.
| №
| Уруок тиэмэтэ | Чаа-һа | Уруок сүрүн ис хоһооно (Үөрэнээччи үлэтэ) | Бэлиэтээһиннэр | Күнэ (былаа-нынан) | Күнэ (ыытыл-лыбыты-нан) |
|
| V түһүмэх. Саха литературата Аҕа дойду сэриитин кэмигэр | 17 |
|
|
|
|
| 1 | Саха литературата Аҕа дойду сэриитин кэмигэр. (Киирии уруок) | 1 | Лекция –уруок.
| Новелла, очерк өйдөбүллэрэ
| 04.09 |
|
| 2 | С.С.Васильев-Борогонскай – саха биллиилээх поэта. | 1 | Суруйааччы оло5ор уонна айар үлэтигэр хронологическай таблица. |
| 07.09 |
|
| 3
| «Кылбаңнаа эрэ, кылыһым» поэма5а алгыс ньыматын туттуу. «Кылбаһыйар кыраан уута» | 1 | Поэмалар уус-уран ньымаларыгар практическай үлэ. | Риторическай туһулуу өйдөбүлэ. | 11.09 |
|
| 4 | С. Васильев фронтовик-поэт. (түмүктүүр уруок) | 1
| Ыйытыыларга эппиэт. |
| 14.09 |
|
| 5
| Т.Е.Сметанин оло5о, айар үлэтэ. | 1 | Хронологическай таблица, аа5ыы. |
| 18.09 |
|
| 6
| Т. Сметанин фроннаа5ы хоһооннорун уус-уран ньымалара. | 1 | «Саллаат» хоһоону уус-ураннык аа5ыы. Талбыт хоһооңңо сыанабыл. | Фроннаа5ы хоһооннорун лиризма, сэрии ыар тыына, тыйыс кырдьыга. | 21.09 |
|
| 7
| Т.Сметанин буойун-поэт (түмүктүүр уруок) | 1 | Кэпсэтии-уруок, ыйытыыларга эппиэт. | Олоххо тардыһыы күүһэ. | 25.09 |
|
| 8
| Г.И.Макаров- Дьуон Дьаңылы оло5о, айар үлэтэ | 1 | Суруйааччы оло5ун, айар үлэтин туһунан иһитиннэрии бэлэмнээһин. | С.Тумат «Дьуон Дьаңылы» кинигэтинэн. | 28.09 |
|
| 9
| Дьуон Дьаңылы фроннаа5ы хоһоонноругар дойду ахтыл5ана. | 1 | Хоһооннорун аа5ыы. Талбыт хоһооңңо сыанабыл. |
| 02.10 |
|
| 10
| Дьуон Дьаңылы буойун-поэт, талааннаах тылбаасчыт. (түмүктүүр уруок) | 1 | Сыанабыллары ырытыы. Иһитиннэриилэри истии. |
| 05.10 |
|
| 11
| Дмитрий Самсонович Федоров-Таас оло5о, айар үлэтэ. | 1 | Хронологическай таблица, аа5ыы. | Саха лит-гар I быһылааннаах айымньы автора. | 09.10 |
|
| 12
| «Кыһыл көмүс хоруоп» сэһэңңэ П.Н. Александров оло5ун чахчыта. | 1 | Айымньы толору силигин аа5ыы. |
| 12.10 |
|
| 13-15 | «Кыһыл көмүс хоруоп» сэһэн кэрчиктэрин аа5ыы. | 3 | Айымньы толору силигин аа5ыы, ырытыһыы.
|
| 15.10 19.10 23.10
|
|
| 16
| «Кыһыл көмүс хоруоп» сэһэн - саха литературатын I детективнэй айымньыта.(түмүктүүр уруок) | 1 | Талбыт тема5а өйтөн суруйуу. (1. ««Кыһыл көмүс хоруоп» - саха литературатыгар I детективнэй айымньы», 2. «Кыһыл көмүс хоруоп» сэһэңңэ Кириһээн уобараһа, 3. «Кыһыл көмүс хоруоп» сэһэңңэ Иңнэри Дьарааһын уобараһа) | Байар-тайар умсул5ан, иңсэ-обот киһилии бодону сүтэрэр, сиэр-майгы түңнэстэр суолугар тиэрдэрин уус-ураннык хоһуйар быһылааннаах сэһэн. | 26.10 |
|
| 17
| Саха литературата А5а дойду сэриитин кэмигэр түһүмэ5и түмүктээһин. | 1 | Бэриллибит ыйытыыларынан зачет.
|
| 06.11 |
|
|
| VI түһүмэх. Уустук кэм литературата. (1946-1960сс.) | 18 |
|
|
|
|
| 18 | Уустук кэм литературата. (Киирии уруок)
| 1 | 1950 сс. репрессия саңа долгуна. Саңа ааттар. Поэзия5а - эпическэй жанр, проза5а - лирическэй сүүрээн. | Тема байыыта, эйгэ кэңээһинэ. | 09.11 |
|
| 19
| С.П.Данилов - ырыаһыт поэт.
| 1 | Оло5ун, айар үлэтин билсии. Хронологическай таблица. Хоһооннорун аа5ыы. | Горькай аатынан бириэмийэ лауреата. Хоһоон ырыа буолар анала. | 13.11 |
|
| 20 | С.Данилов хоһооннорун уус-уран ньымалара. | 1 | Хоһооннор уус-уран ньымаларыгар практическай үлэ. Талбыт хоһооңңо сыанабыл суруйуу. | Киһи аналын, дьон дьолун туһугар дьулууру үрдүктүк тутуу. | 16.11 |
|
| 21
| А.И.Федоров – талааннаах прозаик.
| 1 | Оло5ун, айар үлэтин билсии. Хронологическай таблица. | Ырыаһыт-поэт. | 20.11 |
|
| 22 | «Студент кэпсээнигэр» уус-уран пейзаж, мэтириэт суолталара. | 1 | Авторы батыһа ырытыы. Ыйытыыларга эппиэт. Айымньы ис хоһоонугар былаан оңоруу. | Пейзаж, мэтириэт өйдөбүллэрэ. Кэпсээн ураты тутула. | 23.11 |
|
| 23 | «Студент кэпсээнигэр» уйул5а хамсааһынын автор тиэрдэр сатабыла. (түмүктүүр уруок) | 1 | Проблемнай ырытыы. Ыйытыыларга эппиэт. | Ийэ тапталын сө5үрүйбэт күүһэ. | 27.11 |
|
| 24 | Л.А.Попов – саха народнай поэта.
| 1 | Оло5ун, айар үлэтин билсии. Хронологическай таблица, аа5ыы. | Дириң иэйиини истиң тылынан этэр сатабыл. | 30.11 |
|
| 25 | Л.А.Попов поэзиятын уус-уран бэлиэлэрэ. | 1 | Хоһооннор уус-уран ньымаларыгар практическай үлэ. | Чочуллубут форма, чуолкай ритм, афоризм этиилэр. | 04.12 |
|
| 26 | Н.Г.Золотарёв- Якутскай – саха тапталлаах суруйааччыта. «Төлкө» трилогия суруллуутун историята. | 1 | .Суруйааччы оло5ун, айар үлэтин уратыларын кытта билсии. Хронологическай таблица. | Трилогия өйдөбүлэ. | 07.12 |
|
| 27 | «Төлкө» ромаңңа норуот сэһэнин сюжетын туттуу. | 1 | Айымньыны аа5ыы, авторы батыһа ырытыы. | Суруйааччы сюжеты таңар сатабыла. | 11.12 |
|
| 28 | Сылгыһыт Сүөдэр Маайаны кэргэн кэпсэтиитэ. | 1 | «Төлкө» трилогия 42-59 с. аа5ыы. |
| 14.12 |
|
| 29 | Сүөдэрдээх Маайа уустук дьыл5алара.
| 1 | Герой майгытын сайдыыта. | Олоххо дьулуур, дьолго тардыһыы, таптал, санаа күүһэ. | 18.12 |
|
| 30 | Сылластыгас Сүөдэркэ - омсолоох герой.
| 1 | Уобараһы оңоруу. |
| 21.12 |
|
| 31 | Ромаңңа ийэлэр уобарастара.
| 1 | Ылдьаана уонна Огдооччуйа уобарастарын тэңнээн көрүү. |
| 25.12 |
|
| 32 | Бодойбо бириискэлэрин үлэһиттэрин дьыл5ата. Ленатаа5ы ытыалааһын. | 1 | Трофим Гудзинскай уобараһа. |
| 28.12 |
|
| 33 | «Төлкө» роман – саха литературатын бастың айымньыларыттан биирдэстэрэ. (түмүктүүр уруок) | 1 | Бэриллибит темалартан талан өйтөн суруйуу: 1.Таптал - тугу барытын кыайар сүдү күүс. 2.«Төлкө» ромаңңа ийэлэр уобарастара. (Ылдьаана уонна Огдооччуйа) 3.Бодойбо бириискэлэрин үлэһиттэрин кыһал5алаах олохторо. 4.Сылластыгас Сүөдэркэ – омсолоох герой. 5.Умнуллубат литературнай герой. |
| 15.01 |
|
| 34 | Баал Хабырыыс –Г.Г.Вешников - төрөөбүт дойду айыл5атын иэйиилээх тойуксута. | 1 | Хронологическай таблица. Хоһооннорун форматын, ойуулуур-дьүһүннүүр ньымаларын ырытыы. | Намыын тон, нарын-намчы, этигэн тыл-өс. | 18.01 |
|
| 35 | Уустук кэм литературата түһүмэ5и түмүктээһин | 1 | Бэриллибит ыйытыыларынан зачет.
|
| 22.01 |
|
|
| VII түһүмэх. Саха билиңңи литературата. (1960-1985сс.) | 23 чаас |
|
|
|
|
| 36 | Саха билиңңи литературата. Ириэрии сыллара.(киирии уруок) | 1 | Лит-й нэһилиэстибэ5э сыһыан уларыйыыта. Реабилитация. | Поэзия5а- саңа жанр. Проза5а-роман сүһүө5эр туруута. Критика сайдыыта. | 25.01 |
|
| 37 | Софр.П.Данилов айар үлэтин уратыта. «Сүрэх тэбэрин тухары» ромаңңа биир оскуола оло5унан билиңңи дьон үлэтин, сиэрин-майгытын, өйүн-санаатын көрдөрүү. | 1 | Суруйааччы оло5ор уонна айар үлэтигэр хронологическай таблица. Роман суруллубут иториятын кытта билсии.
|
| 29.01 |
|
| 38 | Сергей Аласов – роман сүрүн геройа. | 1 | Айымньыны аа5ыы, ырытыһыы, уобараһы оңоруу. |
| 01.02 |
|
| 39 | Софрон Данилов – ис монолог маастара. | 1 | Айымньы тылыгар-өһүгэр практическай үлэ. | Киһи ис туругун, дууһатын арыйарга ис монологу, ымпыктаан хоһуйууну туһаныы. | 05.02 |
|
| 40 | «Сүрэх тэбэрин тухары» ромаңңа ыччат а5а көлүөнэни кытта ситимэ. | 1 | Айымньыны аа5ыы. | Айымньы уустук тутула, тылын-өһүн уратыта. | 08.02 |
|
| 41 | «Сүрэх тэбэрин тухары» роман – социальнай-психологическай проза биир бастың айымньыта.(түмүктүүр уруок) | 1 | Талбыт тема5а өйтөн суруйуу. |
| 12.02 |
|
| 42 | П.Н.Тобуруокап- ырыаһыт-поэт. | 1 | Суруйааччы оло5ор уонна айар үлэтигэр хронологическай таблица. | Поэзиятын жанр, тема, проблема, у-у форма, стиль өттүнэн баайа, эгэлгэтэ. | 15.02 |
|
| 43 | Тобуруокап хоһоонноругар эйэ5эс элэк. (юмор) | 1 | Хоһооннор уус-уран ньымаларыгар практическай үлэ. Талбыт хоһоону өйгө үөрэтии. |
| 19.02 |
|
| 44 | Н.А.Габышев «Анфиса» кэпсээнин уус-уран ньымалара. | 1 | Авторы батыһа ырытыы. Күннээ5и олохтон киһи баай дууһатын, ис туругун арыйыы. | «Сүүс кэпсээн» кинигэтин билиһиннэрии. | 22.02 |
|
| 45 | «Мичээр» кэпсээңңэ диалог уонна полилог. | 1 | Аа5ыы, авторы батыһа ырытыы. | Диалог, полилог өйдөбүллэрэ. | 26.02 |
|
| 46 | Н.А.Габышев- саха литературатын бастың кэпсээнньитэ. (түмүктүүр уруок) | 1 | Н.Габышев «Сүүс кэпсээн» хомуурунньугуттан аа5ыы. Талбыт кэпсээңңэ сыанабыл суруйуу. |
| 29.02 |
|
| 47 | Д.Г.Дыдаев-талааннаах поэт . | 1 | Суруйааччы оло5ун уонна айар үлэтин билсии, хронологическай таблица оңоруу.
| Төрөөбүт дойдуга тапталы, сырдык айыл5аны, тулхадыйбат до5ордоһууну, үтүө санааны уус-ураннык хоһуйуу. | 04.03 |
|
| 48 | Д.Г.Дыдаев хоһоонноругар олох кырдьыгын иннигэр сүгүрүйүү, охсуһуу. | 1 | Хоһооннорун тутулун ырытыы. Талбыт хоһоону уус-ураннык аа5ыы. |
| 07.03 |
|
| 49 | В.С.Яковлев-Далан «Дьикти саас» - маңнайгы айымньыта. | 1 | Суруйааччы оло5ор уонна айар үлэтигэр хронологическай таблица. Сэһэн темата, проблематиката. |
| 11.03 |
|
| 50 | «Дьикти саас» сэһэн сүрүн геройа – Кеша Попов | 1 | Айымньыны аа5ыы, авторы батыһа ырытыы, сүрүн герой уобараһын оңоруу. | Сүрүн герой олох, таптал туһунан өйдөбүлэ, санаата. Суруйааччы герой майгытын арыйар ньымата. | 14.03 |
|
| 51 | Төрөппүттэр уонна о5олор. | 1 | Проблемнай ырытыы.
|
| 18.03 |
|
| 52 | «Дьол диэн тугуй?» | 1 | «Дьол - Кеша Попов санаатыгар уонна мин санаабар». Толкуй сурук. |
| 21.03 |
|
| 53 | Кеша Попов уонна кини до5отторо. | 1 | «Мин до5отторум» толкуй сурук.
|
| 01.04 |
|
| 54 | «1974-75 сс. выпускниктар уонна биһиги» Түмүктүүр уруок. | 1 | Талбыт тема5а өйтөн суруйуу. 1.«Олох аартыгар «дьикти саастаахтар» »; 2.«Дьикти саас» сэһэңңэ Кеша Попов уобараһа. |
| 04.04 |
|
| 55 | В.Н.Потапова- Кутур5ан Куо – саха I поэтессата. | 1 | Поэтесса оло5ун уонна айар үлэтин билсии, хронологическай таблица оңоруу. |
| 08.04 |
|
| 56 | В.Н.Потапова – курус санаа генийэ. | 1 | Хоһооннорун аа5ыы. Талбыт хоһооңңо сыанабыл суруйуу.
| Бастакы тапталы, ба5а санааны, сирдээ5и дьолго сыһыаны хоһуйуу. | 11.04 |
|
| 57 | Саха билиңңи литературата түһүмэ5и түмүктээһин. | 1 | Бэриллибит ыйытыыларынан зачет.
|
| 15.04 |
|
|
| VIII түһүмэх. Саха литературата саңа кэм кирбиитигэр. (1986-1990 сс.) | 13 |
|
|
|
|
| 58
| Саха литературата саңа кэм кирбиитигэр. (киирии уруок) | 1 | Лекция-уруок. | Саха омук быһ-нан билиниитин, уратытын дириңник арыйар хардыылар. | 18.04 |
|
| 59 | Н.А.Лугинов - саха народнай суруйааччыта. | 1 | Суруйааччы оло5ор уонна айар үлэтигэр хронологическай таблица. |
| 22.04 |
|
| 60 | «Алампа, Алампа…» драма5а поэт уустук дьыл5ата. | 1 | Драманы оруолларынан аа5ыы. Ырытыһыы. | Айар үлэһит аналын, дьолун, таптал, кырдьык туһунан санаалар. | 25.04 |
|
| 61 | Драма ураты тутула.
| 1 | Драманы оруолларынан аа5ыы. Ырытыһыы. |
| 29.04 |
|
| 62 | «Алампа, Алампа…» драма5а условность уонна дьиң олох. (түмүктүүр уруок) | 1 | «Ытык киһи» тема5а өйтөн суруйуу. |
| 02.05 |
|
| 63 | И.М.Гоголев-Кындыл – талааннаах прозаик, поэт, драматург | 1 | Суруйааччы оло5ор уонна айар үлэтигэр хронологическай таблица. |
| 06.05 |
|
| 64 | «Санньыар санаам сэргэтэ» кэпсээнигэр символ уобарастар.
| 1 | Бэриллибит кэрчиги өйтөн аа5ыы. | Фантастич. түгэни туһанан тулалыыр эйгэ, айыл5а, сиэр-майгы айгырыырыттан дууһа аймал5анын тиэрдии. | 09.05 |
|
| 65 | О.Н.Корякина-Умсуура хоһоонноругар норуот дьыл5ата, сонун, күүстээх уобарастааһын. | 1 | Талбыт хоһооңңо сыанабыл. | Төрөөбүт норуотун дьыл5атын, бүгүңңү күнүн долгуйан хоһуйуута. | 13.05 |
|
| 66 | Н.В.Михалёва-Сайа хоһоонноругар дьолго талаһыы күүһэ, олох умсул5ана | 1 | Талбыт хоһоону өйтөн аа5ыы. |
| 16.05 |
|
| 67 68 | Сыллааҕы хатылааһын. Тургутук.
| 2 | Сыл устата ылбыт билиини тургутар сорудахтары толоруу. |
| 20.05 23.05 |
|
