?су б?ліміні? жас жасушалары б?лінбейді.?зарып, тамыр ?шыны? топыра??а енуіне ?сер етеді.Ал?аш?ы ?ткізгіш ?лпалар осы б?лімде т?зіле бастайды.
Сору б?лімі-?су б?лімінен кейін орналасады,?алы? т?ктері бар б?лік.?рбір т?к-жеке жасуша,топыра? т?йіршіктерімен ты?ыз жанасып,су мен минералды т?здарды сорады.Жас тамыр?а тірек ?ызметін ат?арады.
?ткізу б?лімі-су мен онда?ы еріген ?оректік заттарды тамырдан ?сімдікті? жер ?сті м?шелеріне ?ткізеді.Б?л б?лімде тамыр т?ктері болмайды,жанама тамырлар дамиды.
Тамырды? ?ар?ынды ?суі к?ктемде бай?алады.?ар?ынды ?су кезінде ?оректік заттар ?оры мен суды бір?алыпты пайдаланады.Тамыр ?шынан ?седі,себебі т?зуші ?лпалардан т?ратын ?су н?ктесі бар.
IV. Жа?а саба?ты бекіту.
1. О?улы?пен ж?мыс
Де?гейлік с?ра?тар?а жауап беру(А,В,С-де?гейлік тапсырмалары)
2. Д?птермен ж?мыс
Кесте толтыру(32-бет «Тамыр б?лімдері»)
Зертханалы? ж?мыс №6 Тамыр б?лімдерін жай к?збен ж?не ?л?айт?ыш ?йнекпен ?арау.
1. Бидайды? жас ?скініні? тамырын ?л?айт?ыш ?йнекпен ?арап, тамыр б?лімдерін аны?тау. Саба?тан 1-2 апта б?рын жайпа? ыдыс?а сор?ыш ?а?аз т?сеп, ыл?алдап, бидай т??ым салып ?сірдік. ?л?айт?ыш ?йнекпен ?ара?анда тамырды? ?шы білеуленіп т?рады. Себебі ойма?шамен ?аптал?ан.
2. Тамыр б?лімдеррін ажырату. Е? ?шында ойма?шамен б?ліну б?лімі, одан жо?арыра? ?су б?лімі, т?ктер шы??ан жерден бастап біткен жеріне дейін сору б?лімі, одан ары ?арай ?ткізгіш б?лімі. ?р б?лікті? ?зіндік ат?аратын ?ызметі бар.
V. Саба?ты ?орытындылау?а арнал?ан тапсырмалар.
1. Тамыр ?андай ?ызмет ат?арады?(тамыр тере?ге бойлап ?седі, ?сімдікті топыра??а бекітіп т?рады, суды сорады. ?сімдікті ?оректік заттармен ?амтамасыз етеді.)
2. Тамырды? ?андай т?рлері бар?(т?рлері к?п. К?п ?сімдіктерде негізгі тамыр болады. Ол бас?аларынан жуан ж?не д?л ортасында орналасады. Одан жанама тамырлар дамиды. ?осал?ы тамырлар жер ?сті м?шелерінен дамиды.)
3. Ыл?ал жеткілікті жерде ?сетін ?сімдіктерді? тамыры ?андай болады?(?ыс?а болады.)
4. ??р?а? жерде ?сетін ?сімдіктерді? тамыры ?андай болады?(?зын болады, ?йткені суды тере?нен сору?а тура келеді.
5. Тамыр?а ауа жеткілікті болу ?шін ат?арылатын ж?мыстар?
1. Мүше дегеніміз не? (Өзіндік құрылысы бар, белгілі қызмет атқаратын ағзаның бір бөлігі)
2. Өсімдіктің өсімді мүшелерін ата. (Тамыр, сабақ жапырақ)
3. Тамыр өсімдіктің қандай мүшесі?(Жер асты мүшесі)
4. Тамыр шығу тегіне қарай неше топқа бөлінеді?( үш топқа)
5. Тамыр жүйесі дегеніміз не?(бір өсімдікте болатын әр түрлі тамырлардың жиынтығы)
6. Негізгі тамыр қайдан дамиды?(тұқымның ұрық тамыршасынан)
7. Қосалқы тамырлар қайдан дамиды?(сабақ пен жапырақтан)
8. Жанама тамырлар қандай қызмет атқарады?(қоректік заттарды соруға қатысады)
9. Қосалқы тамырлар қандай қызмет атқарады?(Өсімдікті топыраққа берік орнықтырады)
10. Тамыр жүйесі нешеге бөлінеді?(екіге)
11. Пияздың тамыры қандай?(шашақ тамыр)
12. Күнбағыстың тамыры қандай?(кіндік тамыр)
Үй тапсырмасын қорытындылау.
III. Жаңа сабақты түсіндіру.
Тамыр бөлімдері
1. Тамыр бөлімдері
2. Тамырдың өсуі
Тамыр ұзындығына, атқаратын қызметіне қарай: бөліну, созылу, сору, өткізгіш аймақтарына бөлінеді.
Тамыр оймақшасы тамыр бөліміне кірмейді. Тамыр ұшындағы өсу нүктесінің сыртын қаптап тұрады, жасушалары тірі. Сыртқы қабат жасушалары шырышты зат бөледі. Ол тамыр ұшындағы нәзік жасушаларды жарақаттанудан қорғайды. Тамыр оймақшасы тамырдың бөліну аймағының сыртын қаптап қорғап тұрады.
Бөліну аймағы үш қабаттан тұрады, сыртқы қабатындағы жасушалар тамырдың мөлдір өңімен оймақшасын түзеді ортаңғы қабаттан алғашқы қабық ішкі қабаттан орталық цилиндр түзіледі, жасушалары дамылсыз бөлінеді.
Өсу бөлімінің жас жасушалары бөлінбейді.Ұзарып, тамыр ұшының топыраққа енуіне әсер етеді.Алғашқы өткізгіш ұлпалар осы бөлімде түзіле бастайды.
Сору бөлімі-өсу бөлімінен кейін орналасады,қалың түктері бар бөлік.Әрбір түк-жеке жасуша,топырақ түйіршіктерімен тығыз жанасып,су мен минералды тұздарды сорады.Жас тамырға тірек қызметін атқарады.
Өткізу бөлімі-су мен ондағы еріген қоректік заттарды тамырдан өсімдіктің жер үсті мүшелеріне өткізеді.Бұл бөлімде тамыр түктері болмайды,жанама тамырлар дамиды.
Тамырдың қарқынды өсуі көктемде байқалады.Қарқынды өсу кезінде қоректік заттар қоры мен суды бірқалыпты пайдаланады.Тамыр ұшынан өседі,себебі түзуші ұлпалардан тұратын өсу нүктесі бар.
IV. Жаңа сабақты бекіту.
1. Оқулықпен жұмыс
Деңгейлік сұрақтарға жауап беру(А,В,С-деңгейлік тапсырмалары)
2. Дәптермен жұмыс
Кесте толтыру(32-бет «Тамыр бөлімдері»)
Зертханалық жұмыс №6 Тамыр бөлімдерін жай көзбен және ұлғайтқыш әйнекпен қарау.
1. Бидайдың жас өскінінің тамырын ұлғайтқыш әйнекпен қарап, тамыр бөлімдерін анықтау. Сабақтан 1-2 апта бұрын жайпақ ыдысқа сорғыш қағаз төсеп, ылғалдап, бидай тұқым салып өсірдік. Ұлғайтқыш әйнекпен қарағанда тамырдың ұшы білеуленіп тұрады. Себебі оймақшамен қапталған.
2. Тамыр бөлімдеррін ажырату. Ең ұшында оймақшамен бөліну бөлімі, одан жоғарырақ өсу бөлімі, түктер шыққан жерден бастап біткен жеріне дейін сору бөлімі, одан ары қарай өткізгіш бөлімі. Әр бөліктің өзіндік атқаратын қызметі бар.
V. Сабақты қорытындылауға арналған тапсырмалар.
1. Тамыр қандай қызмет атқарады?(тамыр тереңге бойлап өседі, өсімдікті топыраққа бекітіп тұрады, суды сорады. Өсімдікті қоректік заттармен қамтамасыз етеді.)
2. Тамырдың қандай түрлері бар?(түрлері көп. Көп өсімдіктерде негізгі тамыр болады. Ол басқаларынан жуан және дәл ортасында орналасады. Одан жанама тамырлар дамиды. Қосалқы тамырлар жер үсті мүшелерінен дамиды.)
3. Ылғал жеткілікті жерде өсетін өсімдіктердің тамыры қандай болады?(қысқа болады.)
4. Құрғақ жерде өсетін өсімдіктердің тамыры қандай болады?(ұзын болады, өйткені суды тереңнен соруға тура келеді.
5. Тамырға ауа жеткілікті болу үшін атқарылатын жұмыстар?
а) жиі суару , ә) өсімдікті түптеу, б) топырақты қопсыту, в) үстеп қоректендіру
