Урок " Зат есімнің жіктелуі"

Сабақтың тақырыбы: Зат есімнің жіктелуі

Сабақтың мақсаты:

1. Жіктік жалғаулы сөз бастауышпен байланысып, үнемі баяндауыш қызметінде жұмсалатынын ұғындыру.

Зат есімнің жіктелуінің мәнді белгілерін ажырата білу дағдыларын қалыптастыру, зат есімнің жіктелу үлгісі көрсетілген кесте арқылы зат есімдерді жекеше, көпше түрде жіктеп жазуға үйрету. 

2. Оқушыларды шығармашылыққа баули отырып, ойлау қабілеттерін дамыту, сөздік қорын молайту.

3. Бірігіп жұмыс жасауын ұйымдастыра отырып, ізденпаздыққа, ұқыптылыққа, сауаттылыққа тәрбиелеу.

         Сабақтың түрі: Аралас сабақ

         Көрнекіліктер: Тірек сызба, кесте,  үлестірмелі қағаз т.б.

         Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру бөлімі:

а) Сабаққа әзірлік

ә) Психологиялық дайындық.

Сыныбымыз тап – таза,

Борда дайын тақтада.

Ойымызды жинақтап,

Отырайық партаға.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

95 – жаттығу. Ребус шешіп, Әңгіме құрау.

Топқа бөлу: Септік, Тәуелдік, Жіктік.

Не білемін? Бөлімі бойынша өткен сабақты пысықпау. Зат есімнің септелуі туралы оқушылар айтып шығады.  Зат еміс тәуелденеді.

Топтық тапсырма «Әже» сөзін 3 жақты тәуелдей отырып септеу.

Сергіту сәті:

Жаңа сабақ: Зат есімнің жіктелуі

Оқулықпен жұмыс 96 жаттығу. Шалғы, шалғымын, көжексің. Тақтада 3 оқушы талдау (ауызша)

Дәптермен жұмыс: 97 жаттығу. 3 оқушы тақтада талдау.

Жіктік жалғауы адамның кім екенін, кәсібін  көрсететін зат есімдерге жалғанады. Мысалы мен оқушы мын, сен бишісің, сіз мұғалімсіз, ол әнші.

Зат есімнің септелу үлгісі

Жақ

Қосымшалары

Жекеше

Көпше

І

ІІ

ІІІ

-мын, -мін, -бын, -бін, -пын, -пін

-сың, -сің,- сыз, - сіз

Жалғауы жоқ

-мыз, - міз, - быз, - пыз, - піз

- сыңдар, - сіңдер, - сыздар, - сіздер

Жалғауы жоқ

1 – жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқы. Қарамен жазылған сөздердің түбірі мен қосымшасын тап, сөйлемнің қай мүшесі болатынын айт.

2 – жаттығу. Берілген сөздерді жекеше түрде жіктеп жаз.

Заңгер, домбырашы, сатушы, дәрігер.

Мысалы: І. Мен заңгермін

ІІ. Сен заңгерсің

ІІІ. Ол заңгер.

3 – жаттығу. Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойып жаз.

І жақ   әншімін Доспыз

ІІ көршісің Кезекшісіңдер

ІІІ шәкірт Ұстаз

Біз Талғатпен доспыз.

Сергіту сәті: Орнымыздар тұрайық,

Қолды – қолға соғайық.

Кәне, қанат қағайық,

Жайнап тұрған гүлдерге.

4 – жаттығу. Өлеңді көшіріп жаз. Жіктік жалғауы жалғанған зат есімдерді тауып астын сыз.

Ылғи өжет баламыз,

Жұлдыздайын ағамыз.

Шыр айналып, секіріп,

Мұзда ойнақ саламыз.

Анаң – күнің, жүрегің,

Әкең – өмір тірегің.

Сен бақытты ұлансың,

Бәрі саған қуансын.

5  - жаттығу. Сөйлемді көшіріп жаз. Зат есімнен болған баяндауыштарды тауып, астын сыз.  Қай жақта тұрғанын айт.

Қорытынды:

Тест сұрақтарымен тапсырмалары

1. Жіктік жалғауы қандай мүшелерді жарғастырады?

А) тұрлаусыз мүшелерді;

Ә) бастауыш пен баяндауышты;

Б) бастауыш пен тұрлаусыз мүшені.

2. Жіктік  жалғаулы сөз сөйлемнің қай мүшесі болады?

А) баяндауыш;

Ә) бастауыш кейде баяндауыш;

Б) тұрлаусыз мүше.

3. –мын, - мін, - бын, - бін, - пын, - пін қосымшалары қай жақтікі?

А) ІІІ жақ;

Ә) ІІ жақ, көпше түр;

Б) І жақ, жекеше түр.

4. Жіктік жалғаулы зат есімдерді белгіле

А)  Анам, әкем, әкемнің;

Ә) қарлығашқа, қарлығашым;

Б) ұстазбын, балдырғансың, ұстазсыз.

Венн диаграммасы

Жіктеулі зат есім,           Жіктеулі етістік

Үйге тапсырма:  101 – жаттығу. Ребус шешіп, әнгіме құрау.

Бағалау: