Методическая разработка урока по чеченскому языку

11-г1а урок

Урокн ц1е: «Акхарой. Дош . Дешдакъа»

1алашо: берашна тайп-тайпана акхарой йовзийтар . Цара бохьучу пайданах хаамаш балар. Берийн дешнех , дедакъойх болу хаамаш шорбар.

Кхочушдан лерина жам1аш

1.Предметни: брашна евзар ю тайп-тайпана акхарой .Берашна 1емар ду акхарой вовшех къасто , уьш йовза. Бераша шорбийр бу дешнех ,дешдакъойх болу хаамаш, 1емар ду дешдакъош схемица билгалдаха.

2.Метапредметни:

• Регулятивни: берашна 1емар ду шайн белхан план х1отто, учебника аг1он т1ехь шаьш хьалха-таьхьа 1амор долчунан план х1отто. Цу планан рог1алла ларъеш учебникаца болх бан. Берашна хуур ду шайн кхиамийн мах хадо, кхачамбацарш довза царех ларбала.

• Познавательни: берашна хуур ду акхарой стенгахь еха, х1ун пайда бохьу , уьш муха 1алашъян деза. Берашна 1емар ду дешнийн схеманашца болх а беш , цу схемехь дешдакъош билгалдаха. Берийн алсам дер ду тидаме хилар.

• Коммуникативни: берашна 1емар ду хьехархочуьнга ладог1а , цуьнан хаттаршна жоьпаш дала. Берашна 1емар ду вовшашка хаттарш дала , царна жоьпаш дала. Берашна хуур ду шаьш бинчу белхан мах хадо.Берашна 1емар ду тобанашкахь болх бан , шайн накъосташна г1о дан. Билгалбохур бу кхачамбацарш, кхиамаш а.

3.Личностни: берийн лаам кхоллалур бу акхарой 1алашъян , церан доладан. 1аламе безам кхоллалур бу берийн .

Урок д1аяхьар.

1.Маршалла хаттар.

-Де дика хуьлда шун бераш!

-Диканца дукха ехийла!

2.Дешаре шовкъ кхоллар.

• Ловзар «Х1ун ю совнаха?»

(Хьехархочо уьн т1е д1аухку суьрташ: ча, борз, страус, пхьагал, тарсал, лом, цхьогал)

-Хьовсал кху суьрташка .Х1ун ю кхарна юкъахь совнаха? (Страус)

-Х1унда ю страус совнаха? (Берийн жоьпаш)

-Страус совнаха ю , х1унда аьлча важа йисинчу х1уманех акхарой олу , ткъа ткъа страус олхазар ду. Алал массара акхарой.

-Стенах лаьцна дуьйцур ду вай тахана урокехь? ( Вай дуьйцур ду акхаройх лаьцна)

3. 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла учебникан 16-г1а . Х1ун ю цу т1ехь гуш ерг? Х1ун 1амор ду вай хьалхара?

-Х1орш х1ун ю? (Акхарой)

-Х1ун 1емар ду вайна хьалхара?

• Суна 1емар ду акхаройн ц1ераш яха.

-Х1ун дийр ду вай схеманашна?

• Суна 1емар ду дешнийн схеманашца болх бар.

-Х1ара х1ун ю? (Сурт ду)

-Х1ун дийр ду вай суртана?

• Суна 1емар ду суьртах лаьцна дийцар х1отто.

-Вайна тахана 1емар ду акхарой довза, хуур ду цара х1ун пайда бо, уьш мичахь еха. Вайна 1емар ду дешнийн схеманашца белхаш бан, суьртах лаьцна дийцар х1отто.

4.Акхарой йовзийтар.

-Х1ун 1амор ду вай хьалхара?

-Акхаройн ц1ераш яха.

• Суьрташца болх бар.

-Х1ара х1ун ю? (Ча ю )

-Х1ара х1ун ю? ( Борз ю)

-Х1ара х1ун ю? (Пхьагал ю)

-Х1ара х1ун ю?( Лом ду)

-Х1ара х1ун ю? (Цхьогал ду)

-Х1ара х1ун ю? (Тарсал ю)

-Царех массарех х1ун олу? (Царех массарех акхарой олу)

-Кхин муьлха акхарой евза шуна? (Берийн жоьпаш)

-Акхарай стенгахь еха? (Хьуьнхахь)

-Шуна х1ун аьлла хетта: уьш оьший вайна? (Берийн жоьпаш)

-Моссо акхаро оьшуш ю , цара боккха пайда бохьу

-Х1ун 1еми шуна?

• Суна 1еми акхаройн ц1ераш яха.

-Кхин д1а х1ун 1амор ду в ай? (Схеманашца болх бан)

• Схеманашца болх бар.

-ЧА дешан масса дешдакъа ду? (ЧАААА- цхьа дакъа ду)

-Хьан юьллур яра ЧА дешан схема?

-Хьовсал цо иза нийса йиллиний, книги т1ехь муха ю иза? (Бераша тидам бой жоп ло)

-Кхин муьлха дешнаш ду оцу схемина дог1уш? (Борз , лом ду)

-Маса дешдакъа ду ПХЬАГАЛ дешан? (ПХЬААА-ГАААЛ- шиъ дешдакъа ду)

-Хьовсал цо иза нийса йиллиний, книги т1ехь муха ю иза? (Бераша тидам бой жоп ло)

-Кхин муьлха дешнаш ду оцу схемина дог1уш? (Цхьогал, тарсал ду)

-Х1ун 1еми шуна?

• Суна 1еми схеманаца болх бан.

5. Сада1аран миноташ.

Дог1а

Мохо мархаш лоьхку, лоьхку,

Мархаш йоьлху, йоьлху.

Т1адамаш лаьтта 1ена, 1ена, -

Мала хи, к1а, мала.

К1ено охьатаь1ий:

Молу, молу, молу.

Мела дог1а, ца соцуш,

Дог1у дог1у, дог1у.

(Бераша куьйгаш хьалха охьа а дохуьйтий, байтан хьалхара мог1а бешча, парг1ат лестош, куьйгаш дегадо. Цул т1аьхьа, куьйгаш лесточуьра саца а деш, цкъа хьалха керан юкъ хьалаерзайо, т1аккха охьаерзайо)

6. Дозуш долу къамел кхиор.

-Х1ун дийр ду вай х1инца?

-Суьртах лаьцна дийцар х1оттор ду.

• Суьртах лаьцна дийцар х1оттор.

-Х1ун ю суьрта т1ехь гуш ерг? (Суьрта т1ехь гуш ду лаьмнаш)

-Х1ун ю лаьмнашкара охьадог1уш? ( Охьадог1уш шовда ду)

-Х1орш х1ун ю? (Берийн жоьпаш)

-Х1орш нохчийн шира б1аьвнаш ю.

-Шу хиллий лаьмнашкахь? Муха дара цигара х1аваъ?

-Муьлха акхарой гина хьуна?

-Мегар дуй акхарой шена хазъелла аьлла , ц1а яло? (Берийн жоьпаш)

-Акхарой схьалеца , ц1а яло мегар дац. Х1унда аьлча уьш ю адамаш сана шайн доьзал болуш, доьзалах д1ахадар чевне хуьлу царна.

• Ловзар : « Ц1ера дийнат я акхаро»

-Бераш аса тайп –тайпана х1уманийн ц1ераш йохар ю , шу д1адийша аса ц1ера дийнат аьлча, хьалаг1овтта акхаро аьлча.

Лом, етт, ж1аьла, борз , цхьогал , пхьагал, ча, говр, тарсал , цициг, эса.

6. Жам1 дар.

-Муьлха акхарой евзира шуна?

-Стенгахь еха акхарой?

-Шуна гиний цхьа а акхаро?

7.Рефлекси.

-Дагаяйита вайн план.

-Х1ун дан ницкъ кхечи хораннан?

Суна евзи…

Суна 1еми…

Суна хии..