Конспект урока на тему "Т?йы? етістікті? емлесі."

Саба?ты? та?ырыбы: Т?йы? етістікті? емлесі.

Саба?ты? ма?саты:

1.Білімділік: о?ушылар?а т?йы? етістік туралы т?сінік, оларды? жасалуы мен т?йы? етістікті? емлесі жайлы толы? м?лімет беру.

2.Дамытушылы?: о?ушыларды? ой-?рісін, ойлау белсенділігін, с?йлеу шеберлігін, тіл м?дениетін дамыту, с?здік ?орын молайту, сауаттылы??а баулу, оларды? ой-пікірін ?алыптастыру.

3. Т?рбиелік: о?ушыларды ата - баба к?сібін ??рметтеуге, алдына ма?сат ?оя білуге, е?бек с?йгіштікке, хал?ын, елін с?йе білуге т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: жа?а саба?ты ме?герту

Саба?ты? ?дісі: т?сіндіру, суреттеу, салыстыру, с?ра?-жауап, ой б?лісу.

Саба?ты? к?рнекілігі: интербелсенді та?та, кестелер, кеспе ?а?аздары, тірек сызбалар.

Саба?ты? типтері: ?йымдастыру кезе?і, ?й тапсырмасын с?рау, жа?а саба?ты т?сіндіру, ?орытындылау, ба?алау.

Саба?ты? барысы:

І.?йымдастыру кезе?і.

1. С?лемдесу.

2. Кезекші м?лімдемесі.

3. Жа?а саба??а дайынды?.

ІІ.?й тапсырмасын с?рау.

1.Жатты?у ж?мысыны? орындалу барысын д?птерлерінен тексеру.

258-жатты?у. М?тіннен т?йы? етістікті табы?дар.

2.?ткен саба?ты бекіту.

Кім жылдам? Бір минутта кім ?анша с?ра??а жауап береді?

1. Етістік дегеніміз не?

2. ?андай с?ра?тар?а жауап береді?

3. Етістікті? ??рамды? т?рлерін ата?ыз?

4. Болымсыз етістікті? ж?рна?тарын ата?ыз?

5. Табыс септіктегі с?зді ?ажет ететін етістікті ата?ыз?

6. Саба?ты етістік дегеніміз не?

7. Етістер нешеге б?лінеді? Атап бері?із.

8. ?здік етісті? ж?рна?тарын ата?

9. Есімшені? ж?рна?тарын ата?

10. К?семшені? ж?рна?тарын ата?

11. Т?йы? етістік дегеніміз не?

12. Т?йы? етістік ?андай ж?рна? ар?ылы жасалады?

ІІІ. Жа?а саба?ты т?сіндіру

- Д?птерлерімізді ашып, б?гінгі к?нді, та?ырыпты жазып ?оямыз.

«Ой ша?ыру».

У дыбысы ?андай дыбыс?

Д?рыс айтасы?дар у дыбысы дауысты да дауыссыз да болып келеді.

Ал, емле дегеніміз не? Емле – с?здерді? д?рыс жазылуы.

Ендеше т?йы? етістікті? емлесіне то?талайы?.

Т?йы? етістікті? емлесі.

1. Дауыссыз дыбыстар?а біткен етістіктерге т?йы? етістікті? -у ж?рна?ы дауысты болып жал?анады: бар-у, кел-у, отыр-у т.б.

2. Дауысты дыбыстар?а біткен етістіктерге т?йы? етістікті? -у ж?рна?ы дауыссыз болып жал?анады: ойна-у, с?йле-у, т.б.

3. Дауысты ы, і дыбыстарына біткен етістіктерге т?йы? етістікті? -у ж?рна?ы

жал?ан?анда, т?бірді? со?ында?ы ы, і дыбыстары т?сіріліп жазылады. Айтыл?анда -у дыбысы с?зді? ??рамына еніп, дауысты дыбыс болып есептеледі.Мысалы:о?ы+у– о?у, тасы+у – тасу, т.б.

4. ?ата? п, ?, к дыбыстарына біткен етістіктерге т?йы? етістікті? -у ж?рна?ы

жал?ан?анда, т?бір со?ында?ы п дыбысы б-?а, ? дыбысы ?-?а, к дыбысы г-?а айналып кетеді. Мысалы: а?+у – а?у, кеп+у – кебу, т.б.

Есі?де са?та!

1.И, й, йы, йі дыбыстарына біткен етістіктерге т?йы? етістікті? –у ж?рна?ы –ю болып жал?анады. Мыс: ки+у – кию, жой+у – жою, байы+у – баю т.б.

2. У дыбысына ая?талатын етістіктерге –у ж?рна?ы жал?ан?анда, екі –уу ?рпі ?атар жазылады: (ж?кті) бу+у – буу, (сиырды) сау+у

Д?птермен ж?мыс.

Міне, осылайша жа?а саба?ты т?сіндіріп бол?ан со? жатты?у ж?мыстарын орындатамын. Ал?аш?ы орындалатын тапсырма:

1. 261-жатты?у. Мына с?здерге т?йы? етістікті? -у ж?рна?ын жал?ап жазы?дар.

2. «Ойлан, тап?!» тапсырмасы. Т?йы? етістік жал?ан?ан с?зді? ?айсысы д?рыс, ?айсысы б?рыс?

Ері+у = еріу, еру Т?к +у = т?ку, т?гу

О?ы+у = о?ыу, о?у жай+у = жайу, жаю

Жекі+у = жекіу, жеку жи+у = жиу, жию

Жап+у = жапу, жабу тый+у = тыю, тыйю

Кеп+у = кепу, кебу жу+у = жуу, жу

Жа?+у = жа?у, жа?у ?у+у = ?у, ?уу

3.«Ішіне сыртына» ?дісі. Б?л ?дісті ?олдану себебім, о?ушыларды? ойын аны?тап бір ж?йеге т?сіру. Та?ырып?а ?атысы барын ішіне, ?атысы жо?ын сырт?ы ба?ан?а жазып ажырату тапсырылады.

Т?йы? етістікті с?здерді ішіне, т?йы? етістікті? ж?рна?ы жал?анба?ан с?здерді сыртына жазы?дар.

Абдырау, т?мау, шырмауы?, белбеу, а?ызып-тамызу, д?у, бейімделу, жау, ?перу, г?рілдеу, ажуа, бу, ?урай, азын-аула?, жу, ауру, жуу, мада?тау, ?у, б?зау, с?рау, о?у, ?исаю, ?уу, буу.

4. «Ой тол?ау»

- Екі к?зі? не ?шін ?ажет?

- Жа?сыларды к?ру ?шін.

- Екі ?олы? не ?шін керек?

- Елге к?мек беру ?шін.

- ??ла? деген не ?шін керек?

- А?ыл - ке?ес ты?дау ?шін.

- Тіл мен жа?ы? не ?шін керек?

- А?и?атты айту ?шін.

- Ал ая?ы??

- Шетте ж?рсем, ту?ан жерге ?айту ?шін.

И?, ту?ан жерге жету ?шін екі ая?ы? ?андай ?ажет болса, ?аза? тіліні? д?режесіні? жо?ары болуына т?йы? етістікті? де ?осар ?лесі зор.

IV. Саба?ты бекіту.

«?рмекші торы» ?дісі ар?ылы жа?а саба?ты ?орытындылаймын.

Ше?бер болып т?р?ан о?ушылардан бір о?ушы?а м??алім жа?а саба? бойынша с?ра? ?ояды. С?ра??а жауап берген о?ушы келесі о?ушы?а с?ра? ?оя отырып ?сынады. Осылай барлы? о?ушыны ?амту барысында ?рмекші торы ?алыптасады;

1. Егер етістікті? со??ы дыбысы и, й дыбыстарына ая?талса -у ж?рна?ы ?алай жал?анады?

V. О?ушыларды? берген жауаптарына карай білімдерін ба?алаймын.

VІ. ?йге тапсырма: 1.«Ту?ан жерім – т??ырым» та?ырыбында т?йы? етістіктерді ?атыстыра отырып эссе жазып келу.

2. Ережені жаттау.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Конспект урока на тему "Т?йы? етістікті? емлесі."»

Сабақтың тақырыбы: Тұйық етістіктің емлесі.

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға тұйық етістік туралы түсінік, олардың жасалуы мен тұйық етістіктің емлесі жайлы толық мәлімет беру.

2.Дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мәдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, сауаттылыққа баулу, олардың ой-пікірін қалыптастыру.

3. Тәрбиелік: оқушыларды ата - баба кәсібін құрметтеуге, алдына мақсат қоя білуге, еңбек сүйгіштікке, халқын, елін сүйе білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сұрақ-жауап, ой бөлісу.

Сабақтың көрнекілігі: интербелсенді тақта, кестелер, кеспе қағаздары, тірек сызбалар.

Сабақтың типтері: ұйымдастыру кезеңі, үй тапсырмасын сұрау, жаңа сабақты түсіндіру, қорытындылау, бағалау.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі.

1. Сәлемдесу.

2. Кезекші мәлімдемесі.

3. Жаңа сабаққа дайындық.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.

1.Жаттығу жұмысының орындалу барысын дәптерлерінен тексеру.

258-жаттығу. Мәтіннен тұйық етістікті табыңдар.

2.Өткен сабақты бекіту.

Кім жылдам? Бір минутта кім қанша сұраққа жауап береді?

1. Етістік дегеніміз не?

2. Қандай сұрақтарға жауап береді?

3. Етістіктің құрамдық түрлерін атаңыз?

4. Болымсыз етістіктің жұрнақтарын атаңыз?

5. Табыс септіктегі сөзді қажет ететін етістікті атаңыз?

6. Сабақты етістік дегеніміз не?

7. Етістер нешеге бөлінеді? Атап беріңіз.

8. Өздік етістің жұрнақтарын ата?

9. Есімшенің жұрнақтарын ата?

10. Көсемшенің жұрнақтарын ата?

11. Тұйық етістік дегеніміз не?

12. Тұйық етістік қандай жұрнақ арқылы жасалады?

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру

- Дәптерлерімізді ашып, бүгінгі күнді, тақырыпты жазып қоямыз.

«Ой шақыру».

У дыбысы қандай дыбыс?

Дұрыс айтасыңдар у дыбысы дауысты да дауыссыз да болып келеді.

Ал, емле дегеніміз не? Емле – сөздердің дұрыс жазылуы.

Ендеше тұйық етістіктің емлесіне тоқталайық.

Тұйық етістіктің емлесі.

1. Дауыссыз дыбыстарға біткен етістіктерге тұйық етістіктің -у жұрнағы дауысты болып жалғанады: бар-у, кел-у, отыр-у т.б.

2. Дауысты дыбыстарға біткен етістіктерге тұйық етістіктің -у жұрнағы дауыссыз болып жалғанады: ойна-у, сөйле-у, т.б.

3. Дауысты ы, і дыбыстарына біткен етістіктерге тұйық етістіктің -у жұрнағы

жалғанғанда, түбірдің соңындағы ы, і дыбыстары түсіріліп жазылады. Айтылғанда -у дыбысы сөздің құрамына еніп, дауысты дыбыс болып есептеледі.Мысалы:оқы+у– оқу, тасы+у – тасу, т.б.

4. Қатаң п, қ, к дыбыстарына біткен етістіктерге тұйық етістіктің -у жұрнағы

жалғанғанда, түбір соңындағы п дыбысы б-ға, қ дыбысы ғ-ға, к дыбысы г-ға айналып кетеді. Мысалы: ақ+у – ағу, кеп+у – кебу, т.б.

Есіңде сақта!

1.И, й, йы, йі дыбыстарына біткен етістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы –ю болып жалғанады. Мыс: ки+у – кию, жой+у – жою, байы+у – баю т.б.

2. У дыбысына аяқталатын етістіктерге –у жұрнағы жалғанғанда, екі –уу әрпі қатар жазылады: (жүкті) бу+у – буу, (сиырды) сау+у

Дәптермен жұмыс.

Міне, осылайша жаңа сабақты түсіндіріп болған соң жаттығу жұмыстарын орындатамын. Алғашқы орындалатын тапсырма:

1. 261-жаттығу. Мына сөздерге тұйық етістіктің -у жұрнағын жалғап жазыңдар.

2. «Ойлан, тап?!» тапсырмасы. Тұйық етістік жалғанған сөздің қайсысы дұрыс, қайсысы бұрыс?

Ері+у = еріу, еру Төк +у = төку, төгу

Оқы+у = оқыу, оқу жай+у = жайу, жаю

Жекі+у = жекіу, жеку жи+у = жиу, жию

Жап+у = жапу, жабу тый+у = тыю, тыйю

Кеп+у = кепу, кебу жу+у = жуу, жу

Жақ+у = жағу, жақу қу+у = қу, қуу

3.«Ішіне сыртына» әдісі. Бұл әдісті қолдану себебім, оқушылардың ойын анықтап бір жүйеге түсіру. Тақырыпқа қатысы барын ішіне, қатысы жоғын сыртқы бағанға жазып ажырату тапсырылады.

Тұйық етістікті сөздерді ішіне, тұйық етістіктің жұрнағы жалғанбаған сөздерді сыртына жазыңдар.

Абдырау, тұмау, шырмауық, белбеу, ағызып-тамызу, дәу, бейімделу, жау, әперу, гүрілдеу, ажуа, бу, қурай, азын-аулақ, жу, ауру, жуу, мадақтау, қу, бұзау, сұрау, оқу, қисаю, қуу, буу.

4. «Ой толғау»

- Екі көзің не үшін қажет?

- Жақсыларды көру үшін.

- Екі қолың не үшін керек?

- Елге көмек беру үшін.

- Құлақ деген не үшін керек?

- Ақыл - кеңес тыңдау үшін.

- Тіл мен жағың не үшін керек?

- Ақиқатты айту үшін.

- Ал аяғың?

- Шетте жүрсем, туған жерге қайту үшін.

Иә, туған жерге жету үшін екі аяғың қандай қажет болса, қазақ тілінің дәрежесінің жоғары болуына тұйық етістіктің де қосар үлесі зор.

IV. Сабақты бекіту.

«Өрмекші торы» әдісі арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.

Шеңбер болып тұрған оқушылардан бір оқушыға мұғалім жаңа сабақ бойынша сұрақ қояды. Сұраққа жауап берген оқушы келесі оқушыға сұрақ қоя отырып ұсынады. Осылай барлық оқушыны қамту барысында өрмекші торы қалыптасады;

1. Егер етістіктің соңғы дыбысы и, й дыбыстарына аяқталса -у жұрнағы қалай жалғанады?

V. Оқушылардың берген жауаптарына карай білімдерін бағалаймын.

VІ. Үйге тапсырма: 1.«Туған жерім – тұғырым» тақырыбында тұйық етістіктерді қатыстыра отырып эссе жазып келу.

2. Ережені жаттау.