Халы? д?ст?рі -асыл ?азына

Та?ырыбы: Халы? д?ст?рі -асыл ?азына

Ма?саты: О?ушылар?а ?аза? хал?ыны? салт-д?ст?рі мен ?дет-??рпыны? т?рбиелік м?нін ??ындыру,

о?ушыларды? бойына адамгершілік, имандылы? ?асиеттерін ?алыптастыру, халы? ?негесін

?йрету.

?дісі: Сын т?р?ысынан ойлау технологиясы.

П?наралы? байланыс: тарих, ?дебиет, музыка

Заманмен байланыс: Н.?.Назарбаев жолдауы

??ірмен байланыс: Бейнеу ауданы

К?рнекілігі: суреттер, ?ла?атты с?здер жазыл?ан плакаттар, к?рмелер.

Барысы. ?р ?лтты? ?зіндік ерекшеліктері болатыны белгілі. Бізді? т?рбиеміз ананы? а? с?тінен, ана

?лдиінен, атаны? ?асиетті с?здерінен бастау алады. Бізді? хал?ымызды? т?рбие т?сілдері мен

т?жірибелері ?те к?п. Хал?ымызды? ?дет-??рпын, д?ст?рін, тарихын білу, оны ?астерлеу-

?р?айсысымызды? борышымыз.

Шатты? ше?берін ??рып, « ?азы?ы дастарханым» ?німен саба?ымызды бастаймыз.

Саламатсыздарма, ??рметті ?стаздар мен о?ушылар!

«С?лем -с?зді? анасы, с?з- сарасы». ?аза? хал?ыны? ??ымы бойынша с?лем беру- т?рбиелік пен адамгершілік белгісі.«Ауылдан алты жасар бала келсе, алпыста?ы шал келіп с?лем береді» дегендей с?лем беру ?алыптас?ан ?лтты? д?ст?ріміз

1-топ С?йінші

2-топ Шашу

3-топ Шілдехана (к?рініс к?рсетеді)

?р топ ?здерін таныстырып ?теді.

Жа?а саба?ты бастамас б?рын бірнеше с?ра?тар ?ояйын.

Ой-ша?ыру: Балалар, атадан бала?а м?ра болып ?алатын ?йді не деп атайды?

?араша?ыра? (д?ст?р, ??ым) атадан бала?а м?ра болып ?ал?ан ?й «киелі ?й» деп саналады. Оны ел, а?айын - туыстары « ?араша?ыра?» деп ??рмет т?тады Алтын орда,білім мекені бізді? ?асиетті ?асиетті ?араша?ыра?ымызда ?лтты? салт-д?ст?рге байланысты ?тетін «Салт – д?ст?р - асыл ?азына » атты ашы? саба?ымыз?а ?ош келді?іздер!

Киіз ?й туралы не білесіздер? «Ж?мба? сыры» танымды? ойын Жа?а ша?ыра??а кірерде боса?а майлар деген ырым бар. Д?ст?рімізді? та?ы ?андай салт, ырымдарын білесіздер?

Аластау(салт,ырым) «Алас,алас,п?ле-жаладан алас». Аластау ??рпы от т?татып онымен бесікті, боса?аны, та?ы бас?а жерлерді аралата д??алап,»алас, ауру-сыр?аудан алас», деген сия?ты тілек с?здермен жасалады. Аластау сонымен бірге тазалы? пен аманды?ты? да кепілі ретінде ?олданылады.

?азіргі кезде ?олданылмай келе жат?ан салт – д?ст?рлерді, ырымдар?а то?талып ?тейін.

Б?сіре ?аза? ша?ыра?ында д?ниеге ?л бала келгенде, сол к?ндері ту?ан ??лынды немесе ботаны н?рестені? б?сіресі деп атау салты. ?аза? хал?ыны? ??ымы бойынша, д?ниеге келген баланы? болаша?ы ?зіне ата?ан б?сіремен ты?ыз байланысты. Сонды?тан оны мінбейді, сатпайды. Б?сіре м?мкіндігінше ж?йрік, жор?а ?рі біреу бол?аны д?рыс. Б?сірені баламен бірге ?ада?алайды, б?ла ?ып ?сіреді. Есейе келе б?сіресі бар баланы? да мал?а деген ы?ыласы, пейілі т?зу болады.

"Жастайынан ба?ып ем,

Б?сіре ?ып торы тайым"

Де?гене (д?ст?р)

Со??ы жылдарда ?мытылып бара жат?ан д?ст?рді? бірі - осы де?гене. Екі немесе ?ш жігіт басын ?осып ау?атты ?йге «де?гене» жеуге келдік дейді. Оны? шарты мынадай: ?й иесі бір семіз ?ойды сояды да ?лгі екі не ?ш жігітті? алдына ?ояды. Олар бір ?ойды? етін сорпасымен ішіп, жеп кетуі керек. Егер олар ?ойды жеп кетсе, ?ойды? ??ны с?раусыз, егер етті тауыса алмаса, олар ?й иесіне екі ?ой т?леуге тиіс. Кей жерлерде м?ны «сірне» деп те атайды. Та?ы бір ?ызы?ы ел арасында б?рын бір ?ойды бір ?зі жеп кететін мешкейлер к?п бол?ан. ХІХ ?асырды? со?ында Ар?ын ішінде Тінет руында Шінт?н деген ата?ты мешкей болыпты. Бір ?ой оны? ж?мырына ж?? болмайтын к?рінеді. ?аза?станны? о?т?стік жа?ында «де?генені» ?олданылуы бас?аша. Б?л жа?та 4-5 ?й бірігіп бір малды орта?тасып сойып алады. Ол біткен со? та?ы бір малды орта?тасып сояды. С?йтіп кезектесе береді. Б?л негізінен ?ыста к?н жылы бол?анды?тан со?ым еті к?п са?тау?а келмейтіндіктен болар.

Ерулік

Д?ст?рлі халы?ты? жорал?ыны? жар?ын ?лгісі. Жа?адан к?шіп келген, жапсарлас ?он?ан отбасына б?рыннан отыр?ан к?ршілері ?она?асы береді, д?м-т?з татырып, ы?ылас-пейіл білдіреді. ерулік беру ар?ылы ауыл т?р?ындары жа?а к?ршілерін ?здеріне етене жа?ындастыруды, б?тенсіретпеуді де к?здейді. ерулік ?ыс?ы со?ымны? с?белі м?шелерінен (?азы-?арта, жал-жая, т.б.) пісіріледі немесе ?ой сойылып ша?ырылады.

?азан шегелеу (салт) ?здері жа?сы танитын, ?зіл-?алжы?ы жарас?ан адамдар бір-біріні? ?йіне бас ?осып барып, « осы ?йді? ?азанын шегелей келдік» -дейді. ?й иесі ?зілмен жауап ?айырып»жа?сы болды ?ой, ?азан шегелегіш шебер іздеп отыр едік» деп ?она?жайлы? танытып, олар?а ?она?асы береді. Демек «?азан шегелеу» ?она? бола келдік деген ??ымды білдіреді

Атойна?-ерлі-ерсіз ат ?стінде ?амшы, сойыл, шо?пар, найза, с??гі, сере, ?айтыпкел, ?ылыш, сия?тылармен ?ру, со?у, ілу, с??гу, шаншу, т?йреу, шабу, серте кезеу, сілтеу, сермеу, ла?тыру кезінде д?лдік пен шеберлікті де ат ?стінде к?рсету.

“Бізді? балаларымыз бен немерелеріміз бабаларыны? игі д?ст?рін са?тай отырып,?азіргі заман?ы нары?ты? экономикалы? ?ркендеу ?стіндегі к?ллі ?лемге,?рі сыйлы ?з еліні? патриоттары болады”деп на?ты к?рсеткен болатын. Н.?.Назарбаев ?аза?стан -2050 жолдауы

Бейнеу ауданына 21-наурызда ?р мекеме а?аш ?й тігіліп тойланады.

Топты? ж?мыс

1-топ С?йінші«Д?ст?рді? озы?ы бар, тозы?ы бар» та?ырыбында пікірталас

2-топ Шашу «Топтастыру» стратегиясы

Шілдехана

?йлену тойы

?ыр?ынан шы?ару

Халы? д?ст?рі

Т?саукесер Беташар

Шаш алу

Тілашар

С?ндет той

3-топ Шілдехана «Алтын емес, салтым ?ымбат» та?ырыбында шы?арма

Саба?ты бекіту.

Б?сіре дегеніміз не?
Де?гене дегеніміз не?
Ерулік дегеніміз не?
?здері? ата салтын ?алай са?тап ж?рсі?дер?
?азан шегелеу дегеніміз не?
Атойна? дегеніміз не?

Шатты? ше?берін ??рып «Наурыз-думан» ?німен саба?ымызды ая?таймыз

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Халы? д?ст?рі -асыл ?азына»

Тақырыбы: Халық дәстүрі -асыл қазына

Мақсаты: Оқушыларға қазақ халқының салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпының тәрбиелік мәнін ұғындыру,

оқушылардың бойына адамгершілік, имандылық қасиеттерін қалыптастыру, халық өнегесін

үйрету.

Әдісі: Сын тұрғысынан ойлау технологиясы.

Пәнаралық байланыс: тарих, әдебиет, музыка

Заманмен байланыс: Н.Ә.Назарбаев жолдауы

Өңірмен байланыс: Бейнеу ауданы

Көрнекілігі: суреттер, ұлағатты сөздер жазылған плакаттар, көрмелер.

Барысы. Әр ұлттың өзіндік ерекшеліктері болатыны белгілі. Біздің тәрбиеміз ананың ақ сүтінен, ана

әлдиінен, атаның қасиетті сөздерінен бастау алады. Біздің халқымыздың тәрбие тәсілдері мен

тәжірибелері өте көп. Халқымыздың әдет-ғұрпын, дәстүрін, тарихын білу, оны қастерлеу-

әрқайсысымыздың борышымыз.

Шаттық шеңберін құрып, « Қазықы дастарханым» әнімен сабағымызды бастаймыз.

Саламатсыздарма, құрметті ұстаздар мен оқушылар!

«Сәлем -сөздің анасы, сөз- сарасы» . Қазақ халқының ұғымы бойынша сәлем беру- тәрбиелік пен адамгершілік белгісі.«Ауылдан алты жасар бала келсе, алпыстағы шал келіп сәлем береді» дегендей сәлем беру қалыптасқан ұлттық дәстүріміз

1-топ Сүйінші

2-топ Шашу

3-топ Шілдехана (көрініс көрсетеді)

Әр топ өздерін таныстырып өтеді.

Жаңа сабақты бастамас бұрын бірнеше сұрақтар қояйын.

Ой-шақыру: Балалар, атадан балаға мұра болып қалатын үйді не деп атайды?

Қарашаңырақ (дәстүр, ұғым) атадан балаға мұра болып қалған үй «киелі үй» деп саналады. Оны ел, ағайын - туыстары « қарашаңырақ» деп құрмет тұтады Алтын орда,білім мекені біздің қасиетті қасиетті қарашаңырағымызда ұлттық салт-дәстүрге байланысты өтетін «Салт – дәстүр - асыл қазына » атты ашық сабағымызға қош келдіңіздер!

Киіз үй туралы не білесіздер? «Жұмбақ сыры» танымдық ойын Жаңа шаңыраққа кірерде босаға майлар деген ырым бар. Дәстүріміздің тағы қандай салт, ырымдарын білесіздер?

Аластау(салт,ырым) «Алас,алас,пәле-жаладан алас». Аластау ғұрпы от тұтатып онымен бесікті, босағаны, тағы басқа жерлерді аралата дұғалап,»алас, ауру-сырқаудан алас», деген сияқты тілек сөздермен жасалады. Аластау сонымен бірге тазалық пен амандықтың да кепілі ретінде қолданылады.

Қазіргі кезде қолданылмай келе жатқан салт – дәстүрлерді, ырымдарға тоқталып өтейін.

Бәсіре Қазақ шаңырағында дүниеге ұл бала келгенде, сол күндері туған құлынды немесе ботаны нәрестенің бәсіресі деп атау салты. Қазақ халқының ұғымы бойынша, дүниеге келген баланың болашағы өзіне атаған бәсіремен тығыз байланысты. Сондықтан оны мінбейді, сатпайды. Бәсіре мүмкіндігінше жүйрік, жорға әрі біреу болғаны дұрыс. Бәсірені баламен бірге қадағалайды, бұла қып өсіреді. Есейе келе бәсіресі бар баланың да малға деген ықыласы, пейілі түзу болады.

"Жастайынан бағып ем,

Бәсіре ғып торы тайым"

Деңгене (дәстүр)

Соңғы жылдарда ұмытылып бара жатқан дәстүрдің бірі - осы деңгене. Екі немесе үш жігіт басын қосып ауқатты үйге «деңгене» жеуге келдік дейді. Оның шарты мынадай: үй иесі бір семіз қойды сояды да әлгі екі не үш жігіттің алдына қояды. Олар бір қойдың етін сорпасымен ішіп, жеп кетуі керек. Егер олар қойды жеп кетсе, қойдың құны сұраусыз, егер етті тауыса алмаса, олар үй иесіне екі қой төлеуге тиіс. Кей жерлерде мұны «сірне» деп те атайды. Тағы бір қызығы ел арасында бұрын бір қойды бір өзі жеп кететін мешкейлер көп болған. ХІХ ғасырдың соңында Арғын ішінде Тінет руында Шінтән деген атақты мешкей болыпты. Бір қой оның жұмырына жұқ болмайтын көрінеді. Қазақстанның оңтүстік жағында «деңгенені» қолданылуы басқаша. Бұл жақта 4-5 үй бірігіп бір малды ортақтасып сойып алады. Ол біткен соң тағы бір малды ортақтасып сояды. Сөйтіп кезектесе береді. Бұл негізінен қыста күн жылы болғандықтан соғым еті көп сақтауға келмейтіндіктен болар.

Ерулік

Дәстүрлі халықтық жоралғының жарқын үлгісі. Жаңадан көшіп келген, жапсарлас қонған отбасына бұрыннан отырған көршілері қонақасы береді, дәм-тұз татырып, ықылас-пейіл білдіреді. ерулік беру арқылы ауыл тұрғындары жаңа көршілерін өздеріне етене жақындастыруды, бөтенсіретпеуді де көздейді. ерулік қысқы соғымның сүбелі мүшелерінен (қазы-қарта, жал-жая, т.б.) пісіріледі немесе қой сойылып шақырылады.

Қазан шегелеу (салт) өздері жақсы танитын, әзіл-қалжыңы жарасқан адамдар бір-бірінің үйіне бас қосып барып, « осы үйдің қазанын шегелей келдік» -дейді. Үй иесі әзілмен жауап қайырып»жақсы болды ғой, қазан шегелегіш шебер іздеп отыр едік» деп қонақжайлық танытып, оларға қонақасы береді. Демек «қазан шегелеу» қонақ бола келдік деген ұғымды білдіреді

Атойнақ-ерлі-ерсіз ат үстінде қамшы, сойыл, шоқпар, найза, сүңгі, сере, қайтыпкел, қылыш, сияқтылармен ұру, соғу, ілу, сүңгу, шаншу, түйреу, шабу, серте кезеу, сілтеу, сермеу, лақтыру кезінде дәлдік пен шеберлікті де ат үстінде көрсету.

“Біздің балаларымыз бен немерелеріміз бабаларының игі дәстүрін сақтай отырып,қазіргі заманғы нарықтық экономикалық өркендеу үстіндегі күллі әлемге,әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады”деп нақты көрсеткен болатын. Н.Ә.Назарбаев Қазақстан -2050 жолдауы

Бейнеу ауданына 21-наурызда әр мекеме ағаш үй тігіліп тойланады.

Топтық жұмыс

1-топ Сүйінші«Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» тақырыбында пікірталас

2-топ Шашу «Топтастыру» стратегиясы

Шілдехана