- Сонымен, жер-су аттары тегіннен ?ойылмайды. ?р?айсысыны? ?з шы?у тарихы болады.Олай болса, ауылымызды? ?ызылтал аталу себебін кім біледі?
Ер есімі ?р?ашанда ел есінде са?талады. Б?гінгі саба?ымызда ел есінде ж?рген, б?гінгі біз жеткен т?уелсіздікті а?са?ан, сол ?шін к?рескен тарихи т?л?аны? бірімен танысамыз.
Жазушы
«?ызыл жебе» 1932 жылы туды
романы
-«?ызыл жебе» романыны? басты кейіпкері –Т?рар Рыс??лов бол?ан.Ш.М?ртаза ?зіні? к?птеген е?бектерін Т.Рыс??лов?а арна?ан, ол туралы ке?інен зерттеулер ж?ргізген.
Суреттер
ІІ. Ма?ынаны ашу
1.М??алімні? кіріспе с?зі
Т?рар Рыс??лов 1894 жылы 26 желто?санда Жетісу облысыны? Верный уезіне ?арасты Шы?ыс Тал?ар болысында к?шпелі ?аза? шаруасыны? ша?ыра?ында д?ниеге келді. Онын ?кесі Рыс??л Жылкыайдар?лы шаруасы ша?ын, ауылды? еті тірі, есті жігіті бол?ан. 1904 жылы патша ?кіметіні? зорлы?-зомбылы?ына ?арсы шы??аны 10 жыл?а сотталып, итжеккенге жер аударылады. ?кесіні? ?ылмысты болып, т?рмеге ?амалуы 10 жасар Т?рарды? ?міріне ?згеріс енгізді. Паналар бас?а жері жо? жетім Т?рар ?ашан ?кесі сотталып, жер аударыл?анша т?рмеде ?кесіні? ?асында болып, бас бостанды?ы жо?тарды? ба?ытсызк?ндерін солармен бірге бастан кешіреді. ?ділетсіздік небір сора?ы т?рлерін к?зімен к?реді. Сонда ж?ріп бала болса да, о?ымай, білім алмай болмайтынына к?з жеткізеді.
Ол тек 1907 жылы ?ана на?ашыларыны? к?мегімен тегін ?згертіп, «?ыр?ызбаев» атанып ?азіргі Тараз ?аласында?ы орысша бастауыш мектепке о?иды.
Б?дан кейін Бішкектегі ауылшарушылы?ы мектебін бітіріп, Ташкенттегі м??алімдер институтына т?седі. 1916 жыл?ы патша ?кіметіне ?арсы шы?ып, к?теріліс ?йымдастырады.Сол себепті институттан шы?арылады.Кейіннен, ке?ес ?кіметі орна?аннан кейін ел бас?ару істеріне араласады. «Е?бекші ?аза? » газетіні? редакторы болады. Елге журналист ретінде де танылады, оны? ?аламынан 10 ша?ты кітаптар жары? к?рді.
Осындай ?ыруар е?бек тындырып, хал?ыны? ба?ыты аянбай тер т?ккен Т?рарды отаршылды? саясат ?з хал?ына жау етіп к?рсетіп, 1938 жылы мерт етті. Біра?, еліні? т?уелсіздігі ?шін к?рескен ерді хал?ы ?мыт?ан жо?. ?азір еліміздегі бірнеше ?аланы? к?шелері, мектеп атаулары Т?рар Рыс??ловты? есімімен аталады.
Б?гін біз сол Т?рар атамызды? ал?аш мектеп табалдыры?ын атта?ан кезімен танысамыз.
2.О?улы?пен ж?мыс
а ) Т?ртіп о?у
+ Жа?алы?
? Т?сініксіз
+ Жа?алы?
? Т?сініксіз
Ерен ж?йрік жыл?ы-?ызыл жебе
Селсо?
Жаяу жарыста ж?йрік бол?ан
дандайсып
?ызыл жебе атануы
Тай?ы ма?дай
К?ке-?кесі
Жазуы с?лу бол?анды?ы
Ломоносов деген орыс ?алымы
?)
Проблема
Комментарий
1
Т?рарды? саба??а сел?осты?ы
Себебі, ол тек ?ріпті ?ана емес жаза да біледі. 1–сынып ол ?шін ?ызы?ты емес.
2
2- сыныпты? болмауы
Себебі, мектеп жа?адан ашыл?ан.
3
Кедейшілік
Себебі, бешпентті? шынта?ыны? жырты?ты?ы
б ) Портрет
?дебиетте адамдарды? кескін-келбетін, ж?ріс-т?рысын суреттеуді Портрет дейміз. Сол ар?ылы м?тіндегі кейіпкерді к?з алдымыз?а елестетеміз.
Айбаровты? портретімен таныстыру
Тапсырма: М?тіннен Т?рарды? портретін табу
в )Т?рар?а мінездеме бер
Сабырлы, а?ылды, зерек, ??ымтал, т.б.
ІІІ. Тол?аныс
Тал?ылау кестесі
??гіме аты
Батырды? ?рпа?ы
Бала Т?рар
Авторы
А.Жа?сыбаев
Ш.М?ртаза
О?и?а орны
Т?бе басында
Мектепте
Кейіпкерлері
?лкей, ?кесі, ?лкен кісілер
Т?рар, Айбаров, Иван Владимирович
??гімедегі негізгі ой
Ту?ан жер тарихы, атадан ?ал?ан м?ралар
О?ып-білуге деген ??штарлы?
?андай ой т?йді??
Ел тарихын білу
О?усыз- білім жо?
?йге тапсырма: а) М?тінді о?ып, т?сінік айту, Айбаров?а мінездеме жазу
- Сонымен, жер-су аттары тегіннен қойылмайды. Әрқайсысының өз шығу тарихы болады.Олай болса, ауылымыздың Қызылтал аталу себебін кім біледі?
Ер есімі әрқашанда ел есінде сақталады. Бүгінгі сабағымызда ел есінде жүрген, бүгінгі біз жеткен тәуелсіздікті аңсаған, сол үшін күрескен тарихи тұлғаның бірімен танысамыз.
Жазушы
«Қызыл жебе» 1932 жылы туды
романы
-«Қызыл жебе» романының басты кейіпкері –Тұрар Рысқұлов болған.Ш.Мұртаза өзінің көптеген еңбектерін Т.Рысқұловқа арнаған, ол туралы кеңінен зерттеулер жүргізген.
Суреттер
ІІ. Мағынаны ашу
1.Мұғалімнің кіріспе сөзі
Тұрар Рысқұлов 1894 жылы 26 желтоқсанда Жетісу облысының Верный уезіне қарасты Шығыс Талғар болысында көшпелі қазақ шаруасының шаңырағында дүниеге келді. Онын әкесі Рысқұл Жылкыайдарұлы шаруасы шағын, ауылдың еті тірі, есті жігіті болған. 1904 жылы патша үкіметінің зорлық-зомбылығына қарсы шыққаны 10 жылға сотталып, итжеккенге жер аударылады. Әкесінің қылмысты болып, түрмеге қамалуы 10 жасар Тұрардың өміріне өзгеріс енгізді. Паналар басқа жері жоқ жетім Тұрар қашан әкесі сотталып, жер аударылғанша түрмеде әкесінің қасында болып, бас бостандығы жоқтардың бақытсызкүндерін солармен бірге бастан кешіреді. Әділетсіздік небір сорақы түрлерін көзімен көреді. Сонда жүріп бала болса да, оқымай, білім алмай болмайтынына көз жеткізеді.
Ол тек 1907 жылы ғана нағашыларының көмегімен тегін өзгертіп, «Қырғызбаев» атанып қазіргі Тараз қаласындағы орысша бастауыш мектепке оқиды.
Бұдан кейін Бішкектегі ауылшарушылығы мектебін бітіріп, Ташкенттегі мұғалімдер институтына түседі. 1916 жылғы патша үкіметіне қарсы шығып, көтеріліс ұйымдастырады.Сол себепті институттан шығарылады.Кейіннен, кеңес үкіметі орнағаннан кейін ел басқару істеріне араласады. «Еңбекші қазақ » газетінің редакторы болады. Елге журналист ретінде де танылады, оның қаламынан 10 шақты кітаптар жарық көрді.
Осындай қыруар еңбек тындырып, халқының бақыты аянбай тер төккен Тұрарды отаршылдық саясат өз халқына жау етіп көрсетіп, 1938 жылы мерт етті. Бірақ, елінің тәуелсіздігі үшін күрескен ерді халқы ұмытқан жоқ. Қазір еліміздегі бірнеше қаланың көшелері, мектеп атаулары Тұрар Рысқұловтың есімімен аталады.
Бүгін біз сол Тұрар атамыздың алғаш мектеп табалдырығын аттаған кезімен танысамыз.
2.Оқулықпен жұмыс
а ) Түртіп оқу
+ Жаңалық
? Түсініксіз
+ Жаңалық
? Түсініксіз
Ерен жүйрік жылқы-Қызыл жебе
Селсоқ
Жаяу жарыста жүйрік болған
дандайсып
Қызыл жебе атануы
Тайқы маңдай
Көке-әкесі
Жазуы сұлу болғандығы
Ломоносов деген орыс ғалымы
ә)
Проблема
Комментарий
1
Тұрардың сабаққа селқостығы
Себебі, ол тек әріпті ғана емес жаза да біледі. 1–сынып ол үшін қызықты емес.
2
2- сыныптың болмауы
Себебі, мектеп жаңадан ашылған.
3
Кедейшілік
Себебі, бешпенттің шынтағының жыртықтығы
б ) Портрет
Әдебиетте адамдардың кескін-келбетін, жүріс-тұрысын суреттеуді Портрет дейміз. Сол арқылы мәтіндегі кейіпкерді көз алдымызға елестетеміз.
Айбаровтың портретімен таныстыру
Тапсырма: Мәтіннен Тұрардың портретін табу
в )Тұрарға мінездеме бер
Сабырлы, ақылды, зерек, ұғымтал, т.б.
ІІІ. Толғаныс
Талқылау кестесі
Әңгіме аты
Батырдың ұрпағы
Бала Тұрар
Авторы
А.Жақсыбаев
Ш.Мұртаза
Оқиға орны
Төбе басында
Мектепте
Кейіпкерлері
Әлкей, әкесі, үлкен кісілер
Тұрар, Айбаров, Иван Владимирович
Әңгімедегі негізгі ой
Туған жер тарихы, атадан қалған мұралар
Оқып-білуге деген құштарлық
Қандай ой түйдің?
Ел тарихын білу
Оқусыз- білім жоқ
Үйге тапсырма: а) Мәтінді оқып, түсінік айту, Айбаровқа мінездеме жазу
ә) «Қызыл жебе» романынан «Тұтқын бала» тарауын оқу.
Жазушы
