Б?гін біз сендермен жа?а с?здермен танысамыз олар: акваланг ж?не батискаф
Акваланг-су астында ж?зетін адамдарды? тыныс алу ?шін арнайы, ішіне ауа толтырыл?ан аппарат.
Батискаф-тере? м?хиттарда?ы су астын зерттеуге арнал?ан арнаулы аппарат.
2) Б?гін біз сендермен ауаны? ластануы ж?не оны ?ор?ау ж?нінде ??гімелеп, ?з ойымызды орта?а саламыз. /та?ырыпты т?сіндіру/
3) Ауаны? ластануы: таби?и ж?не жасанды болып екіге б?лінеді.
4) Сурет бойынша т?сіндіру.
Ормандар ?ртенгенде к?п газдар ?шады. ?сімдіктер иен жануарларды? ?алды?ы шірігенде т?зілетін газдар да ауа?а тарайды. ?зен-к?лдерді? тартылуы, жауынны? аз т?суі, ш?лді айма?ты? к?беюі-м?ны? б?рі таби?и ластану?а жатады.
Ал м?найды? т?гілуі, ?ндіріс ?алды?тары мен ?о?ыстарды? к?беюі, зауыт, фабрикаларды? ?ала?а жа?ын орналасуы б?лар адам ?рекетінен ластану?а жатады екен. Ормандарда 400 жыл ?мір с?ретін а?аштар ?алаларда 50-80 жыл ?ана ?мір с?реді.
Ауа?а тарайтын кездейсо? заттарды? к?беюінен ауа ?абаты ?зін-?зі тазалай алмайды.Оны ?ор?ау керек.Зауыттар?а арнайы тазарт?ыш ?ондыр?ылар орнатылады.Машиналардан шы?атын т?тін жолына с?згі ?ояды.
Ауаны тазартуды? е? тиімді жолы—к?галдандыру. Б?л іске ?зі? де ?осыла аласы?.
2. Сергіту с?ті
Видео?а ?арап о?ушыларды билету
М??алім: Бір атайды? ?ш баласы болыпты. Бір к?ні атай ?ш баласыны? алдында ??лап ?алыпты. Балалары ?ор?ып кетіп ?асына келгенде: «Таза ауа жетпей жатыр» - депті. Сонда ?лкен ?лы: «Онда терезені ашайы?, ауа кірсін»- депті. Сонда атай: «Даланы? да ауасы таза болмай т?р ?ой»- депті. Сонда кіші баласы: «Сонда ауа ?алай ластанады?»- депті. Енді біз сол с?ра??а алдымызда т?р?ан ?а?аздар?а бір ауыз с?збен жазып, ?р?айсысымыз ?з тобымызды? т?сына жапсырайы?.
Таби?атты, ауаны ?ор?ауды? бір т?рі к?галдандыру дедік, ендеше бізді? ?сем таби?атымызда орман ерекше орын алады екен.Сол орман жайлы білетіндерінді орта?а салайы?.
«Зейінді болса?, тез ойлан!» айдары бойынша
І топ: Орман а?аштарыны? аттары
ІІ топ: Орман а?аштары кесілгеннен кейін таби?атта ?андай ?згерістер болады?
ІІІ топ: Орман а?аштарыны? тигізер пайдасы ?андай?
/?р о?ушы жауабын жазып, та?тада?ы сызбаны? ішіне ?з тобыны? т?сына жауаптарын жапсырмалайды/
?р топтан бір о?ушы шы?ып, ?з тобыны? ойын дауыстап о?ып, келесі топты? пікірін алады.
1. Орман а?аштары: ?ара?ай, май?ара?ай, шырша, бал?ара?ай, самырсын, а?аш, б?та, ш?птесін ?сімдіктер, м?к, ?ына, орманда?ы а?аштарды? арасында жидектер мен са?ырау??ла?тар ?сіп, ?нім береді.
2. Орман а?аштары кесілгеннен кейін ?андай ?згерістер болады? - Орман жойылады - Ауа ластанады - А?аштар ?урайды
3. Орман а?аштарыны? тигізер пайдасы ?андай? - Ауа тазарады - Орман г?лденеді - Ту?ан жер к?ркейеді
М??алім: Сонда атай балаларына: «Ауа ластан?ан екен. Ал енді сол ластан?ан ауаны? зияны мен оны тазартуды? жолы ?андай?»-деп с?райды. ?ш баласы да ойланып ?алады. Енді біз олар?а к?мектесейік.
Ма?саты: о?ушыларды іздене білуге ?йрету
Шарты: ?ш топ?а арнап м??алім суреттерді балаларды? ?з ?алауларымен таратады. ?р о?ушы сол берілген суретке ?атысты ауаны тазалауды? жолын табуы тиіс. М??алім: Осылайша балалары ?келеріне ауа жайлы барлы?ын айтып бол?аны сол екен, атай: «Ма?ан енді сол таза ауа жетпей жатыр?ан жо? па? Сол таза ауа ?айда болады екен?»-дейді. Балалары та?ы ойланып ?алады.
Балалары да сендер сия?ты таза ауаны? тауда, к?галда, орманда, су жа?асында болатыны айтты.
Балалары таза ауаны? ?айда бар екенін білген со?, атайды ауыл сыртында?ы тауды? етегіндегі ??стары сайра?ан то?ай ішіндегі, суы шипалы м?здай, м?лдір б?ла? жа?асына дем алу?а апарыпты. Балаларына риза бол?ан атай: «Естері?де болсын.»-деп а?ыл айт?ан екен. Сол а?ылын ?азір біз ?зіміз тауып к?рейікші.
?йден дайындап келген таби?атты ?ор?ау жайлы та?па?тарымызды айтайы?шы.
Кешкілік пе, к?ндіз бе?
?сіп т?р?ан г?лді ?збе.
Ту?ан жерді дала?а,
Таста?алы ж?рміз бе?
?зіп алса? сен бір г?л,
?зіп алсам мен бір г?л.
Не ?алады си?ынан,
?ызыл - жасыл жерді? б?л.
Таби?атты ?ор?ау ?шін б?ріміз,
К?ресейік, бір - бір а?аш егейік.
Текке отырмай, жасымыз бен к?ріміз,
Таза ауа ?шін терімізді т?гейік.
Просмотр содержимого документа
«Ашы? саба? "Ауаны? ма?ызы" »
Пәні: дүниетану
Тақырыбы: Ауаның маңызы.Ауаны ластанудан сақтау
Мақсаты: 1. Ауаның адам өміріндегі маңызы, оны қорғау туралы оқушылардың білімдерін қалыптастыру. 2. Дүние танымын, ой-өрістерін, пәнге деген қызығушылығын дамыту. 3.Салауатты өмір салтына, табиғатты қорғау сезіміне тәрбиелеу. Түрі: Аралас сабақ Әдіс-тәсілдері: түсіндіру, өзіндік жұмыс, топпен жұмыс, шығармашылық жұмыс Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.1. Жылулық шеңбері
Қол ұстасып бәріміз
Жылылықты сезейік
Шуақ шашқан күндей боп
Күлімсіреп жүрейік
2.Оқушыларды 3 топқа бөлу, атауларымен таныстыру, ұран айтқызу.
І топ « Сұңқар » тобы
Ұраны: Білім алып бүгін алтын ұяда
Ертең әлі шарықтаймыз қияға!
ІІ топ «Жасқыран» тобы
Жер бетінде адам өмір өткізер
Бар нәрсеге білім қолды жеткізер
ІІІ топ « Жасұлан » тобы
Бар ізгілік тек білімнен алынар
Біліммен аспанға жол салынар
3. Қызығушылығын ояту.
Адам баласына ең қажетті жағдайларды еске түсіру . Жұмбақ шешу
Өзі – көзі, Көзі – өзі. Түнде сөнеді, Таңертең шығады.(Күн)
Жылт-жылт еткен, Жырадан өткен. Су
Бар ма,жоқ па оны анық білмейсің
Ол жоқ жерде өмір сүріп жүрмейсің?(ауа)
Ауа деген не? Әр топтан оқушылар ауа жайлы ойларын айту
1 топ: Адам өмірі мен оның шаруашылық әрекетінде таза ауаның алатын маңызы
ерекше. Адам бір тәулікте шамамен 1 кг. тамақ ішеді, 2 литрдей су
ішеді, ал одан әлдеқайда көп мөлшерде, шамаменбірнеше мың литр,
немесе 25 кг-дай ауа жұтады.
2 топ: Егер ауа болмаса, әуе қатынасы, үйді жылыту, басқа да көптеген адам өмірі
үшін қажетті жағдайлар болмас еді.
Мысалы, жанып тұрған шырақтың үстін стақанмен жаба қойсаң, шырақ стақанның
ішіндегі ауа біткенше жанады да, сөніп қалады. Яғни, ауа тек қана дем алу үшін
емес, ағаш, көмір, мұнай өнімдері, газ т.б. денелердің жануы үшін де қажет.
3 топ: Адам тамақ ішпей бірнеше апта, су ішпей-бернеше күн шыдай алады.
Ал ауасыз тек бірнеше минут қана өмір сүруі мүмкін. Сол себепті де халықта:
"Ауадай қажет" деген нақыл сөз бар.
Ауа-өмір тіршілігі дедік, сол ауаның қандай қасиеттері бар? Мына бір
өлең шумағына назар аударайық:
Ол мөп-мөлдір,
Көзге көрінбейтін газ.
Бізді әуеде қалқып
Қоршап тұратыны рас.
Орманда да бар
Емен мен самырсын аңқыған.
Тыныстаған сайын
Иісіне жаның балқыған.
Жазда жылы леп болып,
Қыста дірдек қақтырған.
Көзімізге көрінбейді,
Ұстағанға білінбейді.
Онсыз бізге өмір жоқ,
Таза ауаға жаның тоқ.
Қасиеттері: көзге көрінбейді түссіз
ауа
иіссіз дәмсіз
Сонымен қатар біз ауаның келесі қасиеттерін
тәжірибелер арқылы білгенбіз. Олар: сығылады, жылуды сақтайды, отты жанғызады.
Әр топқа сурет беріледі сол сурет бойынша ауаның қасиеттерін дәлелдеу
1 топ: доп суреті
2 топ: әйнек суреті
3 топ: от суреті
ІІ жаңа сабақ
Оқулықпен жұмыс. Тақырыпты оқушыларға тізбектей оқыту
Бүгін біз сендермен жаңа сөздермен танысамыз олар: акваланг және батискаф
Акваланг-су астында жүзетін адамдардың тыныс алу үшін арнайы, ішіне ауа толтырылған аппарат.
Батискаф-терең мұхиттардағы су астын зерттеуге арналған арнаулы аппарат.
2) Бүгін біз сендермен ауаның ластануы және оны қорғау жөнінде әңгімелеп, өз ойымызды ортаға саламыз. /тақырыпты түсіндіру/ 3) Ауаның ластануы: табиғи және жасанды болып екіге бөлінеді. 4) Сурет бойынша түсіндіру.
Ормандар өртенгенде көп газдар ұшады. Өсімдіктер иен жануарлардың қалдығы шірігенде түзілетін газдар да ауаға тарайды. Өзен-көлдердің тартылуы, жауынның аз түсуі, шөлді аймақтың көбеюі-мұның бәрі табиғи ластануға жатады.
Ал мұнайдың төгілуі, өндіріс қалдықтары мен қоқыстардың көбеюі, зауыт, фабрикалардың қалаға жақын орналасуы бұлар адам әрекетінен ластануға жатады екен. Ормандарда 400 жыл өмір сүретін ағаштар қалаларда 50-80 жыл ғана өмір сүреді. Ауаға тарайтын кездейсоқ заттардың көбеюінен ауа қабаты өзін-өзі тазалай алмайды.Оны қорғау керек.Зауыттарға арнайы тазартқыш қондырғылар орнатылады.Машиналардан шығатын түтін жолына сүзгі қояды. Ауаны тазартудың ең тиімді жолы—көгалдандыру. Бұл іске өзің де қосыла аласың.
2. Сергіту сәті
Видеоға қарап оқушыларды билету
Мұғалім: Бір атайдың үш баласы болыпты. Бір күні атай үш баласының алдында құлап қалыпты. Балалары қорқып кетіп қасына келгенде: «Таза ауа жетпей жатыр» - депті. Сонда үлкен ұлы: «Онда терезені ашайық, ауа кірсін»- депті. Сонда атай: «Даланың да ауасы таза болмай тұр ғой»- депті. Сонда кіші баласы: «Сонда ауа қалай ластанады?»- депті. Енді біз сол сұраққа алдымызда тұрған қағаздарға бір ауыз сөзбен жазып, әрқайсысымыз өз тобымыздың тұсына жапсырайық.
Табиғатты, ауаны қорғаудың бір түрі көгалдандыру дедік, ендеше біздің әсем табиғатымызда орман ерекше орын алады екен.Сол орман жайлы білетіндерінді ортаға салайық. «Зейінді болсаң, тез ойлан!» айдары бойынша І топ: Орман ағаштарының аттары ІІ топ: Орман ағаштары кесілгеннен кейін табиғатта қандай өзгерістер болады? ІІІ топ: Орман ағаштарының тигізер пайдасы қандай? /Әр оқушы жауабын жазып, тақтадағы сызбаның ішіне өз тобының тұсына жауаптарын жапсырмалайды/ Әр топтан бір оқушы шығып, өз тобының ойын дауыстап оқып, келесі топтың пікірін алады.
1. Орман ағаштары: қарағай, майқарағай, шырша, балқарағай, самырсын, ағаш, бұта, шөптесін өсімдіктер, мүк, қына, ормандағы ағаштардың арасында жидектер мен саңырауқұлақтар өсіп, өнім береді.
2. Орман ағаштары кесілгеннен кейін қандай өзгерістер болады? - Орман жойылады - Ауа ластанады - Ағаштар қурайды
3. Орман ағаштарының тигізер пайдасы қандай? - Ауа тазарады - Орман гүлденеді - Туған жер көркейеді Мұғалім: Сонда атай балаларына: «Ауа ластанған екен. Ал енді сол ластанған ауаның зияны мен оны тазартудың жолы қандай?»-деп сұрайды. Үш баласы да ойланып қалады. Енді біз оларға көмектесейік. Мақсаты: оқушыларды іздене білуге үйрету Шарты: үш топқа арнап мұғалім суреттерді балалардың өз қалауларымен таратады.. Әр оқушы сол берілген суретке қатысты ауаны тазалаудың жолын табуы тиіс. Мұғалім: Осылайша балалары әкелеріне ауа жайлы барлығын айтып болғаны сол екен, атай: «Маған енді сол таза ауа жетпей жатырған жоқ па? Сол таза ауа қайда болады екен?»-дейді. Балалары тағы ойланып қалады. Балалары да сендер сияқты таза ауаның тауда, көгалда, орманда, су жағасында болатыны айтты.
Балалары таза ауаның қайда бар екенін білген соң, атайды ауыл сыртындағы таудың етегіндегі құстары сайраған тоғай ішіндегі, суы шипалы мұздай, мөлдір бұлақ жағасына дем алуға апарыпты. Балаларына риза болған атай: «Естеріңде болсын ...»-деп ақыл айтқан екен. Сол ақылын қазір біз өзіміз тауып көрейікші.
Үйден дайындап келген табиғатты қорғау жайлы тақпақтарымызды айтайықшы.
Табиғаттың тарылтпайық мөлдір таза тынысын, Пәк табиғат, әр жүректің тамылжыған жырысың, Ей, адамзат, ақылға сал, қатыгездік жасама, Өзің дағы содан туған, табиғаттың ұлысың.
Кешкілік пе, күндіз бе? Өсіп тұрған гүлді үзбе. Туған жерді далаға, Тастағалы жүрміз бе? Үзіп алсаң сен бір гүл, Үзіп алсам мен бір гүл. Не қалады сиқынан, Қызыл - жасыл жердің бұл.
Табиғатты қорғау үшін бәріміз, Күресейік, бір - бір ағаш егейік. Текке отырмай, жасымыз бен кәріміз, Таза ауа үшін терімізді төгейік.
Мен жерімді сүйемін
Жеріме дән себемін
ауа таза болсын деп
Жылда ағаш егемін
«Қазақстан экологиясы» видеосы көрсету, оқушылардың ойларын тыңдау
ІІІ. Қорытындылау
«Шатасқан әріптер» ойыны
Зата ауу дансуқыле кілепі- таза ауа денсаулық кепілі
Топпен жұмыс. Кесте толтыру
Білгіміз келеді
Сабақ қызықты болды
Түсініксіз болды
Сабақты бекіту
"Ластама, былғама
Айналанды қоршаған.
Таза тыныс, таза ауа
Сыйлайтұғын сол саған."
Ой қозғау. «Не білдік?»
Үйге тапсырма: Ауаның маңызы, ауаны ластанудан сақтау. 38-40 бет мазмұндау
