Балалар біздер «Адас?ан ноталар» с?ра? - жауап ойыны ар?ылы ?ткен саба?ты пысы?тау. Нота астында жазыл?ан с?ра?тар?а жауап беріп, ноталарды нота сызы?ына орналастырамыз.
1. ?аза?ты? халы? музыкасы ?ай жылдан ?алыптасты? (1920 жылдан бастап)
2. Халы? таланттарыны? бірінші слеті ?ашан ?ткізілді (1919 ж Верный (?азіргі Алматы) ?аласында)
3. М?хтар ?уезовты? ?андай пьесасы бар (Е?лік-Кебек)
- Музыка дегенде к?з алдымыз?а не елестейді? С?ра??а жауап беру.
- ?н, к?й, би, домбыра б?ны? барлы?ын ?нер деп атаймыз.
Соны? ішінде б?гінгі саба?та танысатынымыз «К?й» ?нерімен танысамыз
К?йді? ??діреттілігі ж?нінде а?ын Ілияс Жанс?гіров былай деп жырла?ан:
Тайпалап жор?а болып салдыр?ан к?й,
Мейірін ты?да?анны? ?андыр?ан к?й.
Тарт?анда зарылдатып,с???ылдатып
А??уды аспанда?ы ?ондыр?ан к?й.- деп к?йді? мазм?ны мен сырын тере? ба?алай біліп, поэзия тілімен шебер суреттеген
К?й» дегеніміз не?
?аза? хал?ыны? бізді? д?уірімізге дейін са?талып ?ал?ан асыл м?расы – к?й ?нері.?ткен ?асырларда нота сауаты жо? кезде д?ниеге келген ?н- к?йлер ?мірмен бірге ?айнап, ауыздан-ауыз?а, ?олдан- ?ол?а к?шіп бізді? заманымыз?а жетті.?аза? хал?ы ?зіні? к??іл- к?йі мен арманын, ?о?ам?а деген к?з?арасын домбыраны? ?ос ішегі ар?ылы жеткізе білді.Суырып салма а?ындар мен барма?ынан бал там?ан к?йшілер ар?ылы бізге жеткен назды ?ндер, ?ажайып к?йлер хал?ымызды? музыка м?расы ?ана емес,м?дени байлы?а, рухани азы?ы болып отыр.
К?йлер та?ырыбымен мазм?нына ?арай: а?ыз к?йлер, тартыс к?йлер, тарихи к?йлер, арнау, лирикалы?, психологиялы? к?йлер болып жіктеледі
А?ыз к?йлер - халы?ты? ?ткен т?рмыс - тіршілігі жайлы баяндайды. «Жетім бала», «А?са? ??лан» т. б к?йлерді жат?ызамыз.
Тарихи о?и?алар?а жо??ар шап?ыншылы?ымен о?ан ?арсы хал?ымызды? к?ресі «Ел айырыл?ан», «Же?іс» атты к?йлер.
Арнау к?йі - белгілі бір адамдар?а арнап шы?ар?ан к?й. Олар?а «Абыл»,»Байж?ма» к?йлерді жат?ызамыз.
«А?са? ??лан» бейнеклипін к?ру.
Домбыра к?йлері орындалу м?ндері мен ??рылымдылы? ерекшеліктеріне ?арай т?кпе ж?не шертпе деп аталатын екі ?лкен т?рге б?лінеді. Т?кпе к?йлер т?ра?ты екпін мен ?лшемде, о? ?олды? т?тас сілтенуімен орындалады. Ал шертпе к?йлер к?бінесе жал?ыс дауысты болып, о? ?ол сауса?тарыны? ?шымен орындалады.
Домбырамен т?кпе мен шертпені? айырмашылы?ын к?рсету.
?лы к?йшілеріміз: ??рман?азы, Дина, С?гір, ?азан?ап, Т?ттімбет, ?ор?ыт, Д?улеткерей, Бо?да, Махамбет т.б ал, ?азіргі заманда к?й жанрын елге таныт?ан, е?бек еткен ?. Ахмедияров, Х. Тастанбеков, А. Райымбергенов, С. Т?рысбеков т.б. а?аларымызды айтып кетуіміз керек.
?аза?ты? е? к?не к?йлеріні? к?пшілігі – ?обыз к?йлері. Ежелгі т?ркі тектес халы?тарда ?обыз к?йлері жыраулар ?нерінен бастау алады. Жыраулар жырды ?обызбен с?йемелдеп отыр?ан. Бізге жеткен е? к?не к?йлер – к?й атасы ?ор?ытты? шы?армалары.
Балалар біздер «Адасқан ноталар» сұрақ - жауап ойыны арқылы өткен сабақты пысықтау. Нота астында жазылған сұрақтарға жауап беріп, ноталарды нота сызығына орналастырамыз. 1. Қазақтың халық музыкасы қай жылдан қалыптасты? (1920 жылдан бастап)
2. Халық таланттарының бірінші слеті қашан өткізілді (1919 ж Верный (қазіргі Алматы) қаласында)
3. Мұхтар Әуезовтың қандай пьесасы бар (Еңлік-Кебек)
- Музыка дегенде көз алдымызға не елестейді? Сұраққа жауап беру.
- Ән, күй, би, домбыра бұның барлығын өнер деп атаймыз.
Соның ішінде бүгінгі сабақта танысатынымыз «Күй» өнерімен танысамыз
Күйдің құдіреттілігі жөнінде ақын Ілияс Жансүгіров былай деп жырлаған:
Тайпалап жорға болып салдырған күй,
Мейірін тыңдағанның қандырған күй.
Тартқанда зарылдатып,сұңқылдатып
Аққуды аспандағы қондырған күй.- деп күйдің мазмұны мен сырын терең бағалай біліп, поэзия тілімен шебер суреттеген
Күй» дегеніміз не?
Қазақ халқының біздің дәуірімізге дейін сақталып қалған асыл мұрасы – күй өнері.Өткен ғасырларда нота сауаты жоқ кезде дүниеге келген ән- күйлер өмірмен бірге қайнап, ауыздан-ауызға, қолдан- қолға көшіп біздің заманымызға жетті.Қазақ халқы өзінің көңіл- күйі мен арманын, қоғамға деген көзқарасын домбыраның қос ішегі арқылы жеткізе білді.Суырып салма ақындар мен бармағынан бал тамған күйшілер арқылы бізге жеткен назды әндер, ғажайып күйлер халқымыздың музыка мұрасы ғана емес,мәдени байлыға, рухани азығы болып отыр.
Күй - домбыра және басқа аспаптарда халық аспаптарында орындалатын музыкалық шығарма
Күйлер тақырыбымен мазмұнына қарай: аңыз күйлер, тартыс күйлер, тарихи күйлер, арнау, лирикалық, психологиялық күйлер болып жіктеледі
Аңыз күйлер - халықтың өткен тұрмыс - тіршілігі жайлы баяндайды. «Жетім бала», «Ақсақ құлан» т. б күйлерді жатқызамыз.
Тарихи оқиғаларға жоңғар шапқыншылығымен оған қарсы халқымыздың күресі «Ел айырылған», «Жеңіс» атты күйлер.
Арнау күйі - белгілі бір адамдарға арнап шығарған күй. Оларға «Абыл»,»Байжұма» күйлерді жатқызамыз.
«Ақсақ құлан» бейнеклипін көру.
Домбыра күйлері орындалу мәндері мен құрылымдылық ерекшеліктеріне қарай төкпе және шертпе деп аталатын екі үлкен түрге бөлінеді. Төкпе күйлер тұрақты екпін мен өлшемде, оң қолдың тұтас сілтенуімен орындалады. Ал шертпе күйлер көбінесе жалғыс дауысты болып, оң қол саусақтарының ұшымен орындалады.
Домбырамен төкпе мен шертпенің айырмашылығын көрсету.
Ұлы күйшілеріміз: Құрманғазы, Дина, Сүгір, Қазанғап, Тәттімбет, Қорқыт, Дәулеткерей, Боғда, Махамбет т.б ал, қазіргі заманда күй жанрын елге танытқан, еңбек еткен Қ. Ахмедияров, Х. Тастанбеков, А. Райымбергенов, С. Тұрысбеков т.б. ағаларымызды айтып кетуіміз керек.
Қазақтың ең көне күйлерінің көпшілігі – қобыз күйлері. Ежелгі түркі тектес халықтарда қобыз күйлері жыраулар өнерінен бастау алады. Жыраулар жырды қобызбен сүйемелдеп отырған. Бізге жеткен ең көне күйлер – күй атасы Қорқыттың шығармалары.
Қорқыт туралы бейне жазба көрсету
6. Топтастыру әдісі
Оқушыларға таратылған күйшілердің күйлерін интербелсенді тақтада көрсетілген суреттеріне сәйкес топтастыру
7. Топпен жұмыс
Жазушылар тобы
Күй тыңдау барысынада көз алдарыңа елестеген табиғатты қағаз бетіне түсіріп эссе жазу.
Ақындар тобы
Мына сөздерге байланысты төрт жол өлең шығару: табиғат, күй, кең дала, жыр.
Суретшілер тобы
Тыңдаған күйге байланысты көз алдарыңа елестеген табиғат көрінісін қағаз бетіне түрлі-түсті бояумен түсіру.
Сабақты бекіту
Білемін
Білдім?
Білгім келеді?
Үйге тапсырма беру: Тақырыпты оқып келу. Қазіргі замандағы күйшілер туралы реферат жазу
