Ма?саты: Темекіні?, ішімдікті? ж?не есірткіні? адам а?засына кері ?сері бар екенінен ма?л?мат беру, зиянды ?серлерін ашу, осыларды? салдарынан туатын ауруларды айтып, о?ушыларды? білімін арттыру. Темекі шегу, ішімдік ішу, есірткіні? зиянды жа?тарын аша отырып, одан жиіркенуге, оларды? у екенін айтып, айналасында?ыларды? денсаулы?ын са?тау?а о?ушылар жауапкершілігін ояту, ?жым болып ж?мыс істеуге ?йрету, т?рбиелеу.
Денсаулы? бізді? ?мірімізді? іргетасы ж?не адам?а денсаулы?тан ба?алы еш н?рсе жо? екені б?ріне м?лім.
Б?л жай а?и?ат бол?анымен, б?л с?зді? ма?ынасы адамдар?а к?п жылдардан кейін немесе ауру?а шалды??ан кезде ?ана жетеді. Осы?ан ?арап адамдарды? денсаулы??а деген к??іл б?лулері мен к?з?арастарын бай?ау?а болады. Балалар?а денсаулы?ты намыс сия?ты жастайынан са?тау керек екенін ескертті. С?хпаттасу кезінде балалар никотинді ?олдану барысында?ы м?селелер туралы сауалдама?а ?атысты. Сауалдаманы талдап, ?орытындылай келе балаларды? б?л та?ырып?а деген к?з?арасын бай?ады?. К?пшілігі ?з пікірін, ?намсыз жауап ?айтару ар?ылы білдірді, б?л балалар?а д?рыс ?орытынды жасап, темекі шегуді? зияны туралы т?сінуді тал?ылады.
Жыл сайын д?ние ж?зінде темекі шегуді? салдарынан 4 млн. адам ?айтыс болады екен. Б?гінде жер шарында 1,2 млрд. адам темекі шегетін к?рінеді. Д?ниеж?зілік денсаулы? са?тау ?йымыны? дерегі бойнша 1997 жылы темекіден 3 млн. адам к?з ж?м?ан болса, б?л к?рсеткіш жыл сайын 33 пайыз?а ?сіп отыр?ан. Ал, ?аза?станда ?азіргі уа?ытта 5 млн.-?а жуы? адам темекі шегеді екен.
Темекі тартатын адам к?ніне орта есеппен 200 рет, айына 6 мы? рет, жылына 72 мы? рет ішке т?тін сорады. ?ызы?ы сол, темекі шегуді о баста «ойнап» баста?ан 100 адамны? 80-і бірітіндеп т?ра?ты шылым?орлар?а айналады. ?азір темекіні? мы?нан арты? зияны бар екені м?лім болып отыр. Сонды?тан, темекі шекпейтіндер о?ан жоламай-а? ?ойсын, шылым?орлар одан ??тылуды? жолын ?арастырсын.
Темекі – адам денсаулы?ына ?ауіптілігімен ?атар ?зіне т?уелді ететін ?нім. Ашы?ында темекіні тастау адамны? мы?ты ниетіне, ерік-к?шіне, сабыр т?зіміне к?п байланысты. ?сілінде, адамдарды? н?псісіне тыйым сала білетін е? тамаша уа?ыт – ораза ?стайтын Рамазан айы. Ораза ?ста?ан адамны? к?ні бойы темекі тартпа?анына ?ара?анда, біраз сабыр к?рсетіп, бас?а кездерде де осы к?йін жал?астырса, бір ай ішінде темекі дертінен ??тылу?а болады.
Темекіні? тарихы
1492 жылы испаниялы? те?ізші Христофор Колумб Америка ??рлы?ын бай?а?анда жергілікті халы?ты? ??р?а? темекі жапыра?ын к?йдіріп, соны ысын иіскеп отыр?анын кемедегі екі матрос бай?ап ?алады. Б?л екі матросты? бірі ?лгі ысты сорып, сынап к?рген. Б?л темекі тарт?ан т???ыш еуропалы? саналады. Испания?а ?айтан со? ол ??р?а? темекі жапыра?ын к?йдіріп, ысын соруды ?детке айналдыр?ан. М?ны к?рген к?ршілері та? ?алып, оны «шайтан иектеген» деп жергілікті діни сотты? т?рмесіне ?амат?ан.
1946 жылы темекі жапыра?ы Испания?а ке?інен таралып, оны иісті ?сімдік ретінде егетін бол?ан.
1518 жылы испаниялы? саяхатшылар маялы?тарды? темекі жапыра?ын т?тікше ішіне салып т?татып, тартып отыр?анын к?реді де, олардан с?рап тартып к?реді. Б?л е? ал?аш?ы темекіні с?рап тарту болса керек.
1560 жылы Францияны? Португалияда т?ратын бас елшісі Ян Никотин темекіні Франция?а ?келіп, ауру емдеуге ?олдан?ан. Ж?не сол ар?ылы Франция ханымын емдеген. Никотинні? е?бегін ?адірлеу ?шін химия ?алымдары к?к темекі ??рамында?ы улы зат?а «Никотин» деп ат берген. Осыдан бастап к?к темекі Францияда егіле бастады.
1575 жылы к?к темекі Филиппин ар?ылы ?ытай?а кіре баста?ан.
1595 жылы англиялы? д?рігер «Темекі ж?нінде жа?а к?з?арас» деген ма?ала жазып, т???ыш рет темекіні? зияны туралы талдау жаса?ан. Б?л ?о?амда ?лкен дау тудыр?ан.
1600 жылы к?к темекі лауандамен (хош иісті ?сімдік) араластырып, Лондонда?ы ?йгілі шіркеулерде иісті т?тат?ыш ретінде пайдалан?ан.
1612 жылы Лондонда темекі саудасы ?ыза бастайды. Ж?не Англия?а он тонна темекі жапыра?ын жеткізген. Сол жылы Америкада темекі сына? ретінде егіле бастады.
1616 жылдан 1627 жыл?а дейін к?к темекі ?ытай ар?ылы б?кіл Азия?а тарала бастайды.
1639 жылы ?ытайды? Мин д?уіріні? патшасы жарлы? т?сіріп, темекіні шектеген. Ж?не темекі тарт?андарды ?лім жазасына тарт?ан. Б?л темекі туралы т???ыш за? еді.
1666 жылы ?лыбританияда газеттерде темекі жарнамасы жариялана баста?ан.
1799 жылы Наполеон Т?ркия?а со?ыс аш?анда, Анкараны ?ор?ап жат?ан бір топ ?скер темекі т?тікшесі жо? бол?анды?тан, мылты? д?рісі ?аптал?ан ?а?аз?а темекі жапыра?ын орап тарт?ан. Б?л темекіні? т???ыш рет ?а?аз?а орап тартылуы еді.
1825 жылы швейцариялы? ?алымдар темекі ??рамын зерттеп, одан никотинді ажырату жолдарын ?арастыр?ан.
1881 жылы к?ніне 120 тал темекі ?а?азын орайтын машина патент ???ы?ына ие бол?ан. Б?дан б?рын темекі орау тек ?олмен ?ана жасалатын. 1900 жыл?а келгенде темекі маркасы 160-тан асып кеткен.
1902 жылы темекі тарту?а ?арсы т???ыш басылым – «Темекіні? зиянын аластау ?оз?алысы» деген кітап баспадан шы??ан.
1927 жылы англиялы? д?рігер Тайлор медициналы? журналда жарияла?ан ма?аласында ?кпе рагына жолы?атын ауруларды? к?біні? темекі тартатыны туралы т???ыш рет ескерту жаса?ан.
1948 жылы «Америка медицина ?о?амы» журналында «Психологиялы? жа?тан ал?анда темекі ж?йке ж?йесін тыныштандырады, темекі тарту?а ?арсы болуды? ?ажеті жо?» деген пікір айтыл?ан.
1955 жылы Американы? кейбір штаттары темекі жарнамаларында?ы «денсаулы??а пайдалы» деген с?з ?олдануды шектеді. Осыдан бастап темекіні? пайдасы туралы дерекке н?кте ?ойылды.
1957 жылы Америкада зерттеу орталы?ы ??рылып, темекі тарту - ?кпе ауруларына алып келетін зауал екендігін ж?нінде ?орытынды жасады.
1966 жылдан бастап барлы? темекі ?орабыны? сыртына «Темекі тарту денсаулы??а зиянды» деген ескерту басылатын болды.
1967 жылы Нью-Йоркта т???ыш рет «Темекі ж?не денсаулы?» атты халы?аралы? жиын ?тті. Содан кейін б?л жиналыс ?р т?рт жылда бір рет ?ткізілетін болып, темекі тастау туралы ?ндеу ?ызметі к?шейе бастады.
1980 жылы Біріккен ?лттар ?йымы 7 с?уірді «темекі тастау к?ні» етіп белгіледі. ?р жылы осы к?н темекі тастау?а ?ндеу к?ні болды.
1983 жылы Америка т???ыш рет темекі тарту салдарынан к?з ж?м?андар саны 300 мы?нан ас?анын жариялады.
1989 жылы А?Ш денсаулы? министрлігі «Темекі тартатындарды? ?кпе рагына шалды?ып ?лу м?мкіндігі ?деттегі адамдардан 15 есе арты? болатынын» жариялады.
Содан бері де ?лемні? жер-жеріне темекі тарту?а тыйым салынып келеді.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Темекі шегу- ж?не денсаулы?.»
«Темекі шегу - және денсаулық
Мақсаты: Темекінің, ішімдіктің және есірткінің адам ағзасына кері әсері бар екенінен мағлұмат беру, зиянды әсерлерін ашу, осылардың салдарынан туатын ауруларды айтып, оқушылардың білімін арттыру. Темекі шегу, ішімдік ішу, есірткінің зиянды жақтарын аша отырып, одан жиіркенуге, олардың у екенін айтып, айналасындағылардың денсаулығын сақтауға оқушылар жауапкершілігін ояту, ұжым болып жұмыс істеуге үйрету, тәрбиелеу.
Денсаулық біздің өміріміздің іргетасы және адамға денсаулықтан бағалы еш нәрсе жоқ екені бәріне мәлім.
Бұл жай ақиқат болғанымен, бұл сөздің мағынасы адамдарға көп жылдардан кейін немесе ауруға шалдыққан кезде ғана жетеді. Осыған қарап адамдардың денсаулыққа деген көңіл бөлулері мен көзқарастарын байқауға болады. Балаларға денсаулықты намыс сияқты жастайынан сақтау керек екенін ескертті. Сұхпаттасу кезінде балалар никотинді қолдану барысындағы мәселелер туралы сауалдамаға қатысты. Сауалдаманы талдап, қорытындылай келе балалардың бұл тақырыпқа деген көзқарасын байқадық. Көпшілігі өз пікірін, ұнамсыз жауап қайтару арқылы білдірді, бұл балаларға дұрыс қорытынды жасап, темекі шегудің зияны туралы түсінуді талқылады.
Жыл сайын дүние жүзінде темекі шегудің салдарынан 4 млн. адам қайтыс болады екен. Бүгінде жер шарында 1,2 млрд. адам темекі шегетін көрінеді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының дерегі бойнша 1997 жылы темекіден 3 млн. адам көз жұмған болса, бұл көрсеткіш жыл сайын 33 пайызға өсіп отырған. Ал, Қазақстанда қазіргі уақытта 5 млн.-ға жуық адам темекі шегеді екен.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының есебіне жүгінсек, егер жағдай өзгермесе, онда таяу жылдарда жарты миллиард адамның түбіне темекі жетуі мүмкін көрінеді.
Темекі тартатын адам күніне орта есеппен 200 рет, айына 6 мың рет, жылына 72 мың рет ішке түтін сорады. Қызығы сол, темекі шегуді о баста «ойнап» бастаған 100 адамның 80-і бірітіндеп тұрақты шылымқорларға айналады. Қазір темекінің мыңнан артық зияны бар екені мәлім болып отыр. Сондықтан, темекі шекпейтіндер оған жоламай-ақ қойсын, шылымқорлар одан құтылудың жолын қарастырсын.
Темекі – адам денсаулығына қауіптілігімен қатар өзіне тәуелді ететін өнім. Ашығында темекіні тастау адамның мықты ниетіне, ерік-күшіне, сабыр төзіміне көп байланысты. Әсілінде, адамдардың нәпсісіне тыйым сала білетін ең тамаша уақыт – ораза ұстайтын Рамазан айы. Ораза ұстаған адамның күні бойы темекі тартпағанына қарағанда, біраз сабыр көрсетіп, басқа кездерде де осы күйін жалғастырса, бір ай ішінде темекі дертінен құтылуға болады.
Темекінің тарихы
1492 жылы испаниялық теңізші Христофор Колумб Америка құрлығын байқағанда жергілікті халықтың құрғақ темекі жапырағын күйдіріп, соны ысын иіскеп отырғанын кемедегі екі матрос байқап қалады. Бұл екі матростың бірі әлгі ысты сорып, сынап көрген. Бұл темекі тартқан тұңғыш еуропалық саналады. Испанияға қайтан соң ол құрғақ темекі жапырағын күйдіріп, ысын соруды әдетке айналдырған. Мұны көрген көршілері таң қалып, оны «шайтан иектеген» деп жергілікті діни соттың түрмесіне қаматқан.
1946 жылы темекі жапырағы Испанияға кеңінен таралып, оны иісті өсімдік ретінде егетін болған.
1518 жылы испаниялық саяхатшылар маялықтардың темекі жапырағын түтікше ішіне салып тұтатып, тартып отырғанын көреді де, олардан сұрап тартып көреді. Бұл ең алғашқы темекіні сұрап тарту болса керек.
1530 жылға жеткенде темекі Испанияда кең көлемде тарала бастаған.
1560 жылы Францияның Португалияда тұратын бас елшісі Ян Никотин темекіні Францияға әкеліп, ауру емдеуге қолданған. Және сол арқылы Франция ханымын емдеген. Никотиннің еңбегін қадірлеу үшін химия ғалымдары көк темекі құрамындағы улы затқа «Никотин» деп ат берген. Осыдан бастап көк темекі Францияда егіле бастады.
1575 жылы көк темекі Филиппин арқылы Қытайға кіре бастаған.
1595 жылы англиялық дәрігер «Темекі жөнінде жаңа көзқарас» деген мақала жазып, тұңғыш рет темекінің зияны туралы талдау жасаған. Бұл қоғамда үлкен дау тудырған.
1600 жылы көк темекі лауандамен (хош иісті өсімдік) араластырып, Лондондағы әйгілі шіркеулерде иісті тұтатқыш ретінде пайдаланған.
1612 жылы Лондонда темекі саудасы қыза бастайды. Және Англияға он тонна темекі жапырағын жеткізген. Сол жылы Америкада темекі сынақ ретінде егіле бастады.
1616 жылдан 1627 жылға дейін көк темекі Қытай арқылы бүкіл Азияға тарала бастайды.
1639 жылы Қытайдың Мин дәуірінің патшасы жарлық түсіріп, темекіні шектеген. Және темекі тартқандарды өлім жазасына тартқан. Бұл темекі туралы тұңғыш заң еді.
1666 жылы Ұлыбританияда газеттерде темекі жарнамасы жариялана бастаған.
1799 жылы Наполеон Түркияға соғыс ашқанда, Анкараны қорғап жатқан бір топ әскер темекі түтікшесі жоқ болғандықтан, мылтық дәрісі қапталған қағазға темекі жапырағын орап тартқан. Бұл темекінің тұңғыш рет қағазға орап тартылуы еді.
1825 жылы швейцариялық ғалымдар темекі құрамын зерттеп, одан никотинді ажырату жолдарын қарастырған.
1881 жылы күніне 120 тал темекі қағазын орайтын машина патент құқығына ие болған. Бұдан бұрын темекі орау тек қолмен ғана жасалатын. 1900 жылға келгенде темекі маркасы 160-тан асып кеткен.
1902 жылы темекі тартуға қарсы тұңғыш басылым – «Темекінің зиянын аластау қозғалысы» деген кітап баспадан шыққан.
1927 жылы англиялық дәрігер Тайлор медициналық журналда жариялаған мақаласында өкпе рагына жолығатын аурулардың көбінің темекі тартатыны туралы тұңғыш рет ескерту жасаған.
1948 жылы «Америка медицина қоғамы» журналында «Психологиялық жақтан алғанда темекі жүйке жүйесін тыныштандырады, темекі тартуға қарсы болудың қажеті жоқ» деген пікір айтылған.
1955 жылы Американың кейбір штаттары темекі жарнамаларындағы «денсаулыққа пайдалы» деген сөз қолдануды шектеді. Осыдан бастап темекінің пайдасы туралы дерекке нүкте қойылды.
1957 жылы Америкада зерттеу орталығы құрылып, темекі тарту - өкпе ауруларына алып келетін зауал екендігін жөнінде қорытынды жасады.
1966 жылдан бастап барлық темекі қорабының сыртына «Темекі тарту денсаулыққа зиянды» деген ескерту басылатын болды.
1967 жылы Нью-Йоркта тұңғыш рет «Темекі және денсаулық» атты халықаралық жиын өтті. Содан кейін бұл жиналыс әр төрт жылда бір рет өткізілетін болып, темекі тастау туралы үндеу қызметі күшейе бастады.
1980 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымы 7 сәуірді «темекі тастау күні» етіп белгіледі. Әр жылы осы күн темекі тастауға үндеу күні болды.
1983 жылы Америка тұңғыш рет темекі тарту салдарынан көз жұмғандар саны 300 мыңнан асқанын жариялады.
1989 жылы АҚШ денсаулық министрлігі «Темекі тартатындардың өкпе рагына шалдығып өлу мүмкіндігі әдеттегі адамдардан 15 есе артық болатынын» жариялады.
Содан бері де әлемнің жер-жеріне темекі тартуға тыйым салынып келеді.
