Урок по теме "Қасым хан"

Пән: Қазақстан тарихы. 
Сынып: 7 
Сабақтың тақырыбы: Қасым хан 
Сабақтың мақсаты: 
Білімділік: ХVІ ғасырдың бас кезінде Қазақ хандығының саяси-әлеуметтік, экономикалық күш-қуаты жағынан әлем таныған, іргелі мемлекет дәрежесіне жету себептерін түсіндіру, Қасым хан билік құрған кезеңдегі Қазақ хандығының ішкі, сыртқы жағдайларымен таныстыру. 
Тәрбиелік: Оқушыларды елін, жерін сүюге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу мақсатында Қазақ хандығын нығайтуға орасан зор еңбек сіңірген Қасым ханның қоғамдық қызметіне баға беру. 
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыта отырып, Жәнібек - Қасым саясатындағы тәуелсіздік идеяларын айқындау. 
Сабақтың түрі: Аралас сабақ (пікірсайыс). 
Сабақтың көрнекілігі: Қазақстан Республикасының ХVІғ. қазақ хандығының карталары, Қасым ханның портреті, Түркістан қаласының, Ахмет Йассауи кесенесінің суреттері. 
Сабақтың барысы: 
І. Ұйымдастыру: 
1. Оқушыларды сабаққа дайындау, өтілу барысын таныстыру. 
2. Сыныпты үшке бөліп, «Жәнібек хан», «Қасым хан», «Тарих» командалары деп атау. 
ІІ. Үй тапсырмасы: 
«Тест» ойыны. 
$35. Қазақ хандығының құрылуы 
1. Қазақ хандығының алғашқы құрылған кездегі территориясы: 
а. Іле өзені в. Жайық өзені с. Сарыарқа д. Дешті Қыпшақ жері 
е. Шу мен Талас өзендері маңы 
2. «Қазақ сұлтандары хижраның 870 жылдары (1465-1466) билей бастады» деген мәлімет келтірген тарихи шығарма: 
а. «Тарих-и-Абулхаир-хани» в. «Оғызнама» с. «Тарих-и-Рашиди» 
д. «Шежірелер жинағы» е. «Кодекс куманикус» 
3. ХV ғ. Қазақ хандығының құрылуы қарсаңында наймандар мекендеді: 
а. Түркістан мен Қаратау аралығында в. Іле, Шу, Талас өзендері бойында 
с. Жайық, Еділ аралығы д. Жетісуда е. Ұлытаудан Есілге дейін жерлерде 
4. М.Х.Дулатидің жазуы бойынша Қазақ хандығының құрылған мерзімі: 
а. 1465-1466 ж. в. 1470-1471 ж. с. 1466-1467 ж. д. 1468-1469 ж. е. 1458-1460 ж. 
5. Керей мен Жәнібек бастаған қазақтарды қолдаған Моғолстан ханы: 
а. Тоғылық Темір в. Ілияс Қожа с. Қоңыр Қожа д. Уәйіс е. Есен Бұға 
6. Қазақ хандығының құрылуы жайында жазған тарихшы. 
а. Әл-Морвизи в. Мұхаммед Хайдар Дулати с. Әл-Фараби 
д. Ахмет Яссауи е. Жүсіп Баласағұни 
7. Қазақ хандығының негізін салушылар: 
а. Жошы мен Шағатай в. Жәнібек пен Керей с. Әбілқайыр мен Барақ 
д. Есім мен Тұрсын е. Жәңгір мен Тәуке 
8. Керей мен Жәнібектің Жетісуға келуі кезіндегі Моғолстан ханы: 
а. Жүніс в. Абд ар-Рашид с. Қара Еске д. Мұхаммед е. Есен Бұға 
9. Үйсіндер өрбіген ежелгі қазақ халқының этносаяси қауымдастық аймағы: 
а. Алтын Орда в. Ноғай Ордасы с. Шығыс Түркістан 
д. Жетісу жері е. Әбілқайыр хандығы 
10. Қазақ халқының Жәнібек пен Керей бастаған бөлігінің Шығыс Дешті Қыпшақтан Моғолстанға көшкен уақыты: 
а. ХVІ ғ. соңы в. ХVІ ғ. басы с. ХІІІ ғ. соңы д. ХV ғ.ортасы е. ХІV ғ.соңы 
§36. Қазақ хандығының ішкі-сыртқы жағдайы 
1. ХV ғ. соңында Шайбани ұрпағы мен Қазақ хандығы арасындағы күрестің себебі: 
а. Сарыарқа үшін в. Сырдария қалалары үшін с. Маңғыстау үшін 
д. Балқаш маңы үшін е. Орта Азия үшін 
2. ХV ғ. аяғындағы Қазақ хандығының негізгі қарсыласы: 
а. Көшім в. Уайс хан с. Мұхаммед Шайбани д. Әмір Темір е. Жүніс хан 
3. Қазақ хандығының құрылуы мен нығаюы мына жағдайды тоқтатты: 
а. Билік үшін талас тартысты в. Жүздерге бөлінуді с. Тайпалардың қоныс аударуын 
д. Ішкі феодалдық қырқыстар мен талас тартыстарды е. Хандардың озбырлығын 
4. ХV ғ. соңына қарай Қазақ хандығының құрамында қалған қалалар: 
а. Отырар, Аркөк в. Шаш, Ашнас с. Созақ, Сығанақ 
д. Суяб, Бозкент е. Яссы, Үзкент 
5. Қазақ хандығы үшін саяси-экономикалық және әскери-стратегиялық жағынан маңызы зор болған қалалар: 
а. Жетісу аймағындағы в. Талас өзені бойындағы с. Сыр бойындағы 
д. Шу өзені бойындағы е. Іле аймағындағы 
6. ХV ғ. 70 жылдарында қазақ хандарының басып алған жерлері: 
а. Астрахан жері в. Сырдария мен Қаратау өңірі с. Қазан хандығы д. Моғолстан 
е. Сібір хандығы 
7. ХV ғ. 50-70 жж. Керей мен Жәнібек хандарға қосылған адам саны: 
а. 400 мың в. 250 мың с. 200 мың д. 350 мың е. 300 мың 
8. Қазақ хандығының құрылуының алғы шарттарының бірі, мына мемлекеттердегі саяси оқиғаларға байланысты: 
а. Ақ Орда мемлекеті мен Сібір хандығы в. Әбілхайыр хандығы мен Моғолстан хандығы 
с. Сібір хандығы мен Хиуа хандығы д. Ноғай Ордасы мен Ресей 
е. Көшім хандығы мен Қоқан хандығы 
9. Жәнібек пен Керей Өзбек хандығынан көшті: 
а. Моғолстанға в. Көк Ордаға с. Мәуераннахрға д. Ноғай Ордасына е. Ақ Ордаға 
10. Керей мен Жәнібек бөлініп кеткен хандық: 
а. Сібір хандығы в. Моғолстан с. Әбілхайыр хандығы 
д. Алтын Орда е. Ноғай хандығы 
ІІІ. Жаңа сабақ. 
Жоспары: 
1. Қасым хан тұсындағы Қазақ мемлекетінің өрлеуі. 
2. Қасым ханның заңдары. 
3. Қасым ханның ішкі саясаты. 
4. Қасым ханның сыртқы саясаты. 
Сөзжұмбақтар шешу. 
«Жәнібек» сөзжұмбағы 
* * * Ж А Л А Й Ы Р * * 
* * * Ә Б І Л Қ А Й Ы Р 
А С А Н - Қ А Й Ғ Ы * * 
Ж Е Т І С У * * * * * * 
Ш А Й Б А Н И * * * * * 
* * К Е Р Е Й * * * * * 
Т Ү Р К І С Т А Н * * * 

1. Қазақ хандығына енген рулардың бірі. 
2. Шайбани әулетінен шыққан хан. 
3. ХІІІ-ХV ғ. ауызша поэзия өкілі. 
4. Қазақстандағы жер атауы. 
5. Қазақ хандарымен 30 жыл соғысқан ортаазиялық билеуші. 
6. Жәнібекпен бірге Қазақ хандығының шаңырағын көтерген сұлтан. 
7. Қазақтың қаласы. 
«Қасым» сөзжұмбағы. 
С А Р Ы А Р Қ А * * * * 
* * * * * Т А Л А С * * 
* М О Ғ О Л С Т А Н * * 
* * * * * С Ы Ғ А Н А Қ 
* * * Н А Й М А Н * * * 

1. Қазақстандағы жер атауы. 
2. Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығының солтүстік-батысындағы өзен. 
3. Қасым ханның тұсындағы Қазақ хандығымен достық-одақтастық қатынаста болған мемлекет. 
4. Қасым хан тұсындағы Қазақ хандығының астанасы. 
5. Қазақ хандығының құрамына енген рулардың бірі. 
«Қазақстан» сөзжұмбағы. 
Қ О З Ы Б А С Ы * 
А Р Ғ Ы Н * * * * 
З Е Ң Г І Б А Б А 
А С Т Р А Х А Н * 
Қ А С Ы М * * * * 
С А У Р А Н * * * 
Т А Ш К Е Н Т * * 
А Л А Ш * * * * * 
Н О Ғ А Й * * * * 

1. Қазақ хандығы ту тіккен жер. 
2. Қазақ руы. 
3. Сиырдың пірі. 
4. Алтын Орда хандығының ыдырауы нәтижесінде құрылған хандық. 
5. Қазақ ханы. 
6. Қала аты. 
7. 1482-1485 жж. Моғолстан ханы басып алған қала. 
8. Қазақ халқының ұраны болған сөз. 
9. Қазақстанның батыс өңірінде құрылған мемлекет. 
Өздік тапсырмаларды орындау. 
1 топ. 
1. Бұрындық билеген жылдар: (172 бет). 
2. Дешті-Қыпшақ үшін күресте қазақ хандарының басты қарсыласы болған кімдер? ... ханның мұрагерлері 
3. Қазақ хандарымен ұзақ күрес жүргізген Әбілқайырдың немересі: 
4. Шайбани ханның қазақ даласына жорық жасаған жылдары: ... , ... , ... . 
5. Қасым ханның билік еткен жылдары: 
6. ... «Қасым хан қарамағындағы атты әскер саны 300 мыңға жуық»-дейді, ... да солай жазады. 
7. ... «Жәнібек ханның ұлдары арасында аса белгілі болғаны Қасым хан» деп жазады. 
8. Қасым ханның қасқа жолы: 1) ... 2) ... 3) ... 4) ... 5) ... 
9. Шайбани хан Қазақ хандығына қарсы ... жыл күрес жүргізген. (169 бет). 
10. Қасым хан кезінде оңтүстікте: (173 бет). 
2 топ. 
1. ХVІ ғ. басындағы Қазақ хандығының шекарасы Шығыс Оңтүстікте: (173-174 бет). 
2. ХVІ ғ. басындағы Қазақ хандығының шекарасы Солтүстік ж/е Шығыс Солтүстікте: 
3. ХVІ ғ. басындағы Қазақ хандығының шекарасы Батыс Солтүстікте: 
4. ХVІ ғ. бас кезінде Қазақ хандығын билеген Жәнібек ханның ұлы: 
5. Қасым хан тұсында Қазақ хандығының саяси-әкімшілік және сауда экономикалық орталығы болған қала: 
6. Қасым хан тұсындағы бастапқы астана Сығанақ қаласы болды, одан кейін көшірілді: 
7. Қасым ханның билігі жүрген жоқ: 
8. ХVІ ғ. бас кезінде Қазақ хандығының Сыр бойына билік жүргізуіне бөгет жасаған хан: 
9. «Түркістан халқы қазақ саудагерлерімен ешқандай сауда келісімдерін жасамайтын болсын» деп жарлық шығарған хан: 
10. Шайбани хан ұрпақтарының арасындағы хандық билікке өзара таластың басталуына әсер етті: ... қаза болуы 
3 топ. 
1. ХVІ ғ. І жарт/ғы Қазақ хандығы тәуелсіз, дербес мемлекет есебінде белгілі болды: (175 бет). 
2. ХV ғ.аяғында Моғолстанға өткен қалалар: 
3. Қасым хан өмірінің соңында ... отырып биледі. (174 бет). 
4. Жәнібек пен Қасым хандар кесенелері салынған қала: 
5. Қасым хан кезінде Қазақ мемлекеті халқының саны: 
6. Қасым ханның ел басқаруымен даладағы билік кімдерге көшті? ... ұрпақтарына (Қасым хан әкесі). 
7. Шайбани хан Сығанаққа қайтар жолда жолшыбай ... мың қазақ түтінін мал-мүлкімен қолға түсірді. 
8. 1510 ж. ... түбіндегі шайқас. ... ханның қаза табуы. (223 бет). 
9. 16 ғ. 20 жж. Қасым хан қайтыс болған сон қазақтарға қарсы ... ж/е ... билеушілерінің одағы құрылды. 
10. Қасым хан қайтыс болғаннан кейін Түркістан аймағы кімнің иелігінде болды? 
Жаңа сабақты бекіту. 
Топтар бір-біріне қарама-қарсы сұрақтар қояды. 
Сабақты қорытындылау. 
Оқушыларды бағалау. 
Үйге тапсырма беру.