18.Сілтілік жер Ме реттік н?мірі артќан сайын ЭТ артады.-
19.Магний мен кальций тіршілік элеенттері ќатарына кіреді.-
20.Ве –екідайлы элемент.-
ІІІ. Жа?а саба?ты т?сіндіру кезе?і.
Саба?ты? та?ырыбын айту, ма?сатымен таныстыру. Б?гінгі жа?а саба?та о?ушыларды «Кальций. Периодты? ж?йедегі орны. Атомыны? ??рылысы» та?ырыбы жайлы т?сіндіремін
Кальций I-период, II топты? негізгі топшасыны? элементі,реттік н?мірі 20,ядросында 20 протонмен 20 нейтроны бар.Ar =406электрондарыны4 жалпы саны да 20.Кальцийді? электронды? формуласы 1s22s2 2p6 3s23p64s2,валенттілік электрондары 4s2бол?анды?тан кальций ?осылыстарында II валентті.
Ат. н. 20; ат. м. 40,08; бал?у t 842°С; ?айнау t 1495°С ты?ызды?ы 1,55 г/см2. Кальцийді 1808 жылы а?ылшын ?алымы Г.Дэви аш?ан. Т?сі к?містей а?, же?іл металл, белгілі изотоптары 14, таби?и изотоптары 6. Негізгі минералдары: кальцит, ангидрит, гипс, флюорит, апатит, т.б.
Химиялы? ?асиеттері:
Кальций белсенді метал бол?анды?тан к?птеген реакциялар?а т?седі.
Жай заттармен
Са + Н2 = СаН2 кальций гидриді
Са + Сl2 = СаСl2 кальций хлориді
2Са + О2 = 2СаО кальций оксиді
6Са + 2N2СаN кальций нитриді
Ca + 2С =СаС2 кальций карбиді
К?рделі заттармен
Ca + 2НОН = Са(ОН)2 + Н2↑
Ca + 2HCl=СаСl2 + Н2↑
Осы реакцияларды? барлы?ында кальций - тоты?сыздандыр?ыш.
Оттекпен о?ай ?рекеттесіп, ?ыздыр?анда жанады. Металлоидтармен тікелей ?рекеттеседі. Кальций металын ?нерк?сіпте екі жолмен алады:
электролиз ?дісімен алу ?шін бал?ы?ан Калций хлориді (CaCl2) ар?ылы т?ра?ты ток жіберіп, катодта таза Калций металын алады;
екінші ?діс Al не Mg ?нта?ыны? ?ктаспен аралас ?оспасын вакумда 1100 – 1200°С-та ?ыздыру ар?ылы алады. Калций к?мегімен уран, торий, ванадий, хром, цирконий, бериллий, тантал сия?ты ?иын бал?итын, сирек те шашыранды, ілеспе металдарды тоты?сыздандырып ?ндіреді.
ІV.Жа?а саба?ты пысы?тау.
О?ушыларды? ал?ан білімдерін тияна?тау ма?сатында ?р т?рлі ?дістер ?олдану?а болады.Оны? негізгілері: мысалы, с?ра? –жауаптар, де?гейлік тест с?ра?тарын беруге болады.Міне, осылайша жа?а саба?ты т?сіндіріп бол?а? со? жа?а материалды ме?геру д?режесін тексеру ?шін о?ушылар?а мынадай с?ра?тар беремін.
І-тапсырма. С?ра? –жауап.
1. Кальций ?андай тоты?у д?режесін к?рсетеді? Жай зат кальций тоты?тыр?ыш бола ма ?лде тоты?сыздандыр?ыш бола ма? Осыларды атом ??рылысы т?р?ысынан т?сіндірі?дер.
Просмотр содержимого документа
«Кальций . Периодты? ж?йедегі орны. Атомыны? ??рылысы.»
Сабақтың тақырыбы: Кальций . Периодтық жүйедегі орны. Атомының құрылысы
Сабақтың мақсаты:
а) біліктілік: Кальций,атом құрылысы,қасиеттері,периодтық жүйедегі орны,ашылу тарихы,табиғатта таралуы жайында мәлімет беру.
ә) дамытушылық: оқушылардың өз бетімен, ұжыммен жұмыс істеу біліктіліктерін дамыту; әр оқушының білімдік, ұжымдық қабілетін ояту; еске сақтауын, ой-өрісін дамыту; сөзжұмбақ, ребус, «үйлестірме кесте» жасай білуге баули отырып, оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуге дағдаландыру,танымдылық белсенділігін арттыру.
б) тәрбиелік: көпшіл, ұйымшыл болуға баулу; ынтымақтастыққа, өзін-өзі басқаруға, бақылауға, байқағыштыққа жетелеу;білім деңгейіне қарамай серігін, көршісін қадірлей білуге; әр оқушының қабілетін дамытып; еңбек етуге баулу; кәсіптік бағдар беру.
Сабақтың міндеттері:
а) өз ойларын еркін айтып, бір-бірінің пікірін тыңдайды.
Көрнекілігі: тест сұрақтары, тараптама материалдар(сұрақ-жауап)
Пәнаралық байланыс: биология,география, тарих, қазақ әдебиеті.
Сабақтың формалары: жеке, топпен, сынып ұжымымен жұмыс жүргізу.
Сабақтың типтері: жаңа сабақты меңгерту.
Сабақтың тегі: жаңа материалды игерту сабағы, жаңа сабақтың мақсатын түсіндіру, бұл сабақта нені біліп шығатыны туралы айтып, оқушы зейінін сабаққа аударамын.
Ұзтаз ұстанымы: сабақта барлық оқушылардың қамтылуы.
Оқушы ұстанымы: ынта,жігер,шынайылық.
Сабақ жоспары:
1.Ұйымдастыру (2 минут)
2. Үй тапсырмасы (10 минут)
3. Жаңа сабақ (20 минут)
4. Пысықтау (5 минут)
5.Үйге тапсырма (2 минут)
6. Бағалау (3 минут)
7. Қорытындылау (3 минут)
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі.
1.Оқушылармен амандасу
2. Сынып бөлмесінің тазалығына көңіл аудару.
3. Кезекші мәлімдемесін тыңдау.
4. Журнал бойынша түгелдеу.
5. Оқу құралдарын түгелдеу.
6. Тәртіпке шақырып, оқушылардың сабақ бастауға көңіл күйі, оқушы назарын сабаққа толық аудару.
7.Сабаққа белсенді қатысуды, бір-бірінің жауабын тыңдауды ескерту.
8. Жаңа сабаққа дайындық.
9. Сабақ тақырыбы мен мақсатын хабарлау.
10. Сабақ жоспарымен таныстыру.
ІІ. Үйтапсырмасын сұрау кезеңі.
Өткен сабақтарда өтілген «Металдардың қосылыстары, оксидтері мен гидроксидтері» тақырыбы бойынша сұрақ –жауап әдісімен түсінгендерін, сабақты меңгергендерін сұрап білемін.
І-тапсырма. Графикалыќ диктант.Дұрыс -, ќате ^
1.S-элементтер өздерінің валенттілік еоңай береді.-
2.Ең белсенді Ме жєне өте күшті тотыќсыздандырѓыш литий. ^
3.Сілтілік Ме сыртќы энергетикалыќ деңгейінде 2е бар. ^
18.Сілтілік жер Ме реттік нөмірі артќан сайын ЭТ артады.-
19.Магний мен кальций тіршілік элеенттері ќатарына кіреді.-
20.Ве –екідайлы элемент.-
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру кезеңі.
Сабақтың тақырыбын айту, мақсатымен таныстыру. Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларды «Кальций . Периодтық жүйедегі орны. Атомының құрылысы» тақырыбы жайлы түсіндіремін
Кальций I-период, II топтың негізгі топшасының элементі,реттік нөмірі 20,ядросында 20 протонмен 20 нейтроны бар.Ar =406электрондарыны4 жалпы саны да 20.Кальцийдің электрондық формуласы 1s22s2 2p6 3s23p64s2,валенттілік электрондары 4s2болғандықтан кальций қосылыстарында II валентті.
Кальцийді кальций хлоридінің балқымасын электролиз- деп алады.
Физикалық қасиеттері
Кальций ақ түсті, жеңіл (р=1,55 г/см3), сілтілік металдардан қаттырақ зат, t°балқу = 851°С, керосиннің астында сақталады.
Ат. н. 20; ат. м. 40,08; балқу t 842°С; қайнау t 1495°С тығыздығы 1,55 г/см2. Кальцийді 1808 жылы ағылшын ғалымы Г.Дэви ашқан. Түсі күмістей ақ, жеңіл металл, белгілі изотоптары 14, табиғи изотоптары 6. Негізгі минералдары: кальцит, ангидрит, гипс, флюорит, апатит, т.б.
Химиялық қасиеттері:
Кальций белсенді метал болғандықтан көптеген реакцияларға түседі.
Жай заттармен
Са + Н2 = СаН2 кальций гидриді
Са + Сl2 = СаСl2 кальций хлориді
2Са + О2 = 2СаО кальций оксиді
6Са + 2N2СаN кальций нитриді
Ca + 2С =СаС2 кальций карбиді
Күрделі заттармен
Ca + 2НОН = Са(ОН)2 + Н2↑
Ca + 2HCl=СаСl2 + Н2↑
Осы реакциялардың барлығында кальций - тотықсыздандырғыш.
Оттекпен оңай әрекеттесіп, қыздырғанда жанады. Металлоидтармен тікелей әрекеттеседі. Кальций металын өнеркәсіпте екі жолмен алады:
электролиз әдісімен алу үшін балқыған Калций хлориді (CaCl2) арқылы тұрақты ток жіберіп, катодта таза Калций металын алады;
екінші әдіс Al не Mg ұнтағының әктаспен аралас қоспасын вакумда 1100 – 1200°С-та қыздыру арқылы алады. Калций көмегімен уран, торий, ванадий, хром, цирконий, бериллий, тантал сияқты қиын балқитын, сирек те шашыранды, ілеспе металдарды тотықсыздандырып өндіреді.
ІV.Жаңа сабақты пысықтау.
Оқушылардың алған білімдерін тиянақтау мақсатында әр түрлі әдістер қолдануға болады.Оның негізгілері: мысалы, сұрақ –жауаптар, деңгейлік тест сұрақтарын беруге болады.Міне, осылайша жаңа сабақты түсіндіріп болғаң соң жаңа материалды меңгеру дәрежесін тексеру үшін оқушыларға мынадай сұрақтар беремін.
І-тапсырма. Сұрақ –жауап.
1. Кальций қандай тотығу дәрежесін көрсетеді? Жай зат кальций тотықтырғыш бола ма әлде тотықсыздандырғыш бола ма? Осыларды атом құрылысы тұрғысынан түсіндіріңдер.
2. Кальций атомы мен кальций катионнының құрамында қандай айырмашылықтар бар? Екеуінің электрондық формулаларын жазыңдар.
ІІ-тапсырма. Карточкамен жұмыс.
1-карточка. Кальций атомынан валенттік элетрондарды кетергеннен кейін пайда болған бөлшек элетрондық құрылысы жөнінен алғанда қай инертті газдың атомына және қай галоген ионына ұқсас?
Жауабы: инертті газдан аргонға, ал галоген иондарынан хлор ионына ұқсас.
2-каротчка. Кальций атомы кальций ионына айналатын әртүрлі төрт реакция теңдеулерін жазыңдар.
Жауабы. Са + 2Н2О → Са(ОН)2 + Н2
Са + Н2 → СаН2
3Са + N2→ Са3N2
4Са + 10НNО3→ 4Са(NО3)2 + NН4NО3 + 3Н2О
3-карточка. Құрылысшылардың сөндірілмеген ізбесті «қайнатпа», ал сөндірілген ізбесті «үлпілдек» деп атайтын себебі неліктен?
Жауабы. Себебі, сөндірілмеген әк суға салғанда бұрқылдап қайнайды, ал сөндірілген әк үлпілдек келеді.
4-каротчка. Жанып жаткан металл кальцийді су құйып өшіруге болмайтыны неліктен?
Жауабы: Себебі, жанып жатқан кальций сумен әрекеттесіп кальций гидроксидің түзеді.
5-карточка. Кальцийдің: а) тотығатын, б) тотықсызданатынын; в) тотығу дәрежесі өзгермейтін кезіндегі реакция теңдеулерін келтіріңдер.
Жауабы. а) СаСІ2 → Са + СІ2
б) Са + Н2 → СаН2
в) Са О+ Н2О → Са(ОН)2
ІІІ-тапсырма. Тестпен жұмыс.(3-сұрақ)
1. Кальций атомының ядросында қанша протон және нейтрон бар?