?йкеліс к?ші,Техникада ?йкеліс ?рекетін ескеру.

Саба? та?ырыбы: ?йкеліс к?ші,Техникада ?йкеліс ?рекетін ескеру.

Саба? ма?саты:

О?ушылар?а ?йкеліс, ?йкеліс к?ші, т?рлері, пайда болу себептері, нормаль ?ысым к?ші туралы т?сінік беру.
Мысалдар келтіре отырып, о?ушы ойын дамыту, ?ылыми ой ?орытындыларын жасау?а жетелеу.
Е?бекке баулу, жауапкершілігін арттыру, ?ылыми д?ниетанымын ?алыптастыру.

Саба? т?рі: аралас

О?ушыларды? ?йге берілген тапсырмаларды ?алай ме?гергендерін тексеру.

1. Ауырлы? к?ші дегеніміз не?
2. Ауырлы? к?шіні? формуласы?
3. Денені? салма?ы дегеніміз не?
4. Салма? ?андай ?ріппен белгіленеді, ?лшем бірлігі?
5. Реакция к?ші дегеніміз не?
6. Салма?сызды??а мысал келтір?
7. Ауырлы? к?ші ?андай ?ріппен белгіленеді, ?лшем бірлігі?

Жа?а саба?.

Бір дене екінші денеі? бетімен ?оз?ал?ан кезде пайда болатын к?ш ?йкеліс к?ші деп аталады.

??йк – ?йкеліс к?ші.

Сыр?анау ?йкелісі
Домалау ?йкелісі
Тынышты? ?йкелісі

1. Тынышты? ?йкелісі. Блеуді к?лбеу та?тай?а ?оялы?. Та?тайды? е?ке? Б?рышы онша ?лкен болма?ан кезде білеу орнында ?ала алады. Оны т?мен ?арай сыр?удан не ?стап т?р? Тынышты? ?йкелісі. ?стелде жат?ан д?птерді ?олдары?мен ?ысы?дар да оны жылжыты?дар. Д?птер ?стелге ?атысты ?оз?алады, біра? сендерді? ?олдары?а ?атысты тынышuы?та т?рады. Сендер нені? к?мегімен д?птерді ?оз?алу?а м?жб?р етті?дер? Д?птерді? ?олмен тынышты? ?йкелісі к?мегімен. Тынышты? ?йкелісі ?оз?алыста?ы транспортер таспасында т?р?ан ж?ктерді? орнын ауыстырады, бауларды? шешілуіне кедергі жасайды, та?та?а ?а?ыл?ан шегені ?стап т?рады ж?не т.б. Тынышты? ?йкеліс к?ші ?р т?рлі бола алады. Ол денені орнынан ?оз?алту?а ?мтыл?ан к?шпен бірге артады. Біра? кез келген екі жанасушы денелерде ол одан ?рі бола алмайтын бір шама аз м?нге ие болады. Мысалы, а?аш та?тада т?р?ан а?аш білеу ?шін е? к?п тынышты? ?йкелісі шамамен оны? салма?ыны? 0,6-сын ??райды. Денеге максимал тынышты? ?йкеліс к?шінен асып т?сетін к?ш т?сіріп, біз денені орнынан ?оз?аймыз ж?не ол ?оз?ала бастайды. Тынышты? ?йкелісі сол кезде сыр?анау ?йкелісімен алмасады. 2. Сыр?анау ?йкелісі. Таудан сыр?ы?ан шана біртіндеп нені? салдарынан то?тады? Сыр?анау ?йкелісіні? салдарынан то?тады. М?зда сыр?анап келе жат?ан шайба ?з ?оз?алысын неге баяулатты? Сыр?анау ?йкелісіні? салдарынан. Сыр?анау ?йкелісіні? к?ші ?р?ашанда дене ?оз?алысыны? ба?ытына ?арама-?арсы жа??а ба?ыттал?ан. 3. Домалау ?йкелісі. Егерде дене біріні? бетінен бірі сыр?ымай, д??гелек немесе цилиндрге ??сас домаласа, онда оларды? т?йіскен жерінде пайда бол?ан ?йкелісті домалау ?йкелісі деп атайды. Домала?ан д??гелек жол табанын бір шама жаншиды, сонды?тан оны? алдында ?р уа?ытта же?уге ?ажетті шамалы т?мпешік болады екен. Домала?ан д??гелекке ?немі алдында пайда болатын т?мпешіктен шы?у?а тура келеді, домалау ?йкелісіні? пайда болу шарты осы?ан саяды. Сол кезде жол не??рлым ?атты болса, домалау ?йкелісі сол??рлым аз болады.

?йкелісті? пайда болу себептері:

Жанасатын беттерді? кедір-б?дыр болуы
Жанасатын беттер молекулаларыны? ?зара тартылысы.

?йкеліс :

Жанасатын беттерді? ?андай материалдан жасал?анды?ына,
Оларды? ??делу сапасына;
Бір бетті? екінші бір бетке т?сіретін ?ысым к?шіне т?уелді.

Денені? ?зі жанасып т?р?ан бетке тік ба?ытта т?сіретін к?шін нормаль ?ысым к?ші деп атайды.

N –нормаль ?ысым к?ші. N=mg F?йк=µN

µ — ?йкеліс коэффициенті

Пысы?тау.

1.?йкеліс т?мендегі т?сініктерді? ?айсысына жатады?

1.Физикалы? шама.

2.Физикалы? ??былыс.

3.Физикалы? дене.

2.Егер білеуше стол ?стімен ?оз?алып бара жатса, онда

Білеушені? ?оз?алысы ?йкеліс к?шіні? ба?ыты

І.Ал?а 1.Ал?а

ІІ.Арт?а. 2.Арт?а

ІІІ.Сол?а. 3.Сол?а.

ІV. О??а. 4.О??а

Бекіту с?ра?тары: К?ктай?а?та неге тротуар?а ??м себеді? (?йкелісті к?бейту ?шін) Неге жа?бырдан со? грунт жолы тай?а? болады? (с?йы?та б?лшектер тез ?оз?алады, ?атты денелерден г?рі с?йы? ?абаттарыны? ?йкелісі аз). Ша??ыны? астын неге майлайды? (май ?абаты ?йкелісетін беттерді ажыратып, ?йкелісті кемітеді).

?андай к?шті ?йкеліс к?ші деп атайды?

?йкеліс не себептен болады?

?андай ?йкеліс т?рлері болады?

?йкелісті ?алай азайту?а болады?

?йкеліс к?шін ?алай ?лшеуге болаы?

Нормаль ?ысым к?ші дегеніміз не?

?йкелісті? пайдалы жа?тарын к?рсететін мысалдарды келтірі?дер.

?йкелісті? зиянды жа?тарын к?рсететін мысалдарды к?рсеті?дер.

Тест тапсырмалары

Бір дене екінші денені? бетімен ?оз?ал?ан кезде пайда болатын к?ш?

А) ауырлы? к?ші в) ?йкеліс к?ші с) тарту к?ші

Жанасатын денелерді? бір-біріне ?атысты ?оз?алысына ?арай ?йкеліс ?андай ?ш т?рге б?лінеді?

а) домалау, жылжу, ?оз?алу в) сыр?анау, ?йкелу, сыр?у

с) сыр?анау, домалау, тынышты?

?йкелісті? пайда болуыны? басты себебі?

А) ??деу в) кедергі

с) жанасатын беттерді? молекулаларыны? ?зара тартылысы

?йкелісті азайтуды? м?мкін жолы?

А) майлау в) бетті с?рту с) со?у

?йкеліс к?ші?

А) в) с)

-?андай шама?

А) ?йкеліс модулі в) ?ысым к?ші модулі с) ?йкеліс коэффициенті

?йкелісті азайтуды? жолдары?

А) жанасатын беттерді? арасына с?йы? ?абатын енгізу в) шариктер ж?не роликтерді пайдалану с) ауажасты?ын пайдалану д) жауаптарды? б?рі д?рыс

Массасы 70кг шкафты орнынан жылжыту ?шін ?андай к?ш ж?мсау керек?

А) 21 Н В) 210Н С) 2,1 Н

Массасы 50 кг дене 200 Н к?шті? ?рекетінен жазы? бетте бір?алыпты ?оз?алып келеді. ?йкеліс коэффициенті неге те??

А) 0,4 в) 0,04 с) 4

Бір дене екінші денені? бетімен ?оз?ал?ан кезде пайда болатын к?ш?

А) ауырлы? к?ші в) ?йкеліс к?ші с) тарту к?ші

Жанасатын денелерді? бір-біріне ?атысты ?оз?алысына ?арай ?йкеліс ?андай ?ш т?рге б?лінеді?

а) домалау, жылжу, ?оз?алу в) сыр?анау, ?йкелу, сыр?у

с) сыр?анау, домалау, тынышты?

?йкелісті? пайда болуыны? басты себебі?

А) ??деу в) кедергі

с) жанасатын беттерді? молекулаларыны? ?зара тартылысы

?йкелісті азайтуды? м?мкін жолы?

А) майлау в) бетті с?рту с) со?у

?йкеліс к?ші?

А) в) с)

-?андай шама?

А) ?йкеліс модулі в) ?ысым к?ші модулі с) ?йкеліс коэффициенті

?йкелісті азайтуды? жолдары?

Массасы 70кг шкафты орнынан жылжыту ?шін ?андай к?ш ж?мсау керек?

А) 21 Н В) 210Н С) 2,1 Н

Массасы 50 кг дене 200 Н к?шті? ?рекетінен жазы? бетте бір?алыпты ?оз?алып келеді. ?йкеліс коэффициенті неге те??

А) 0,4 в) 0,04 с) 4

Ба?алау.

?йге тапсырма: § 41.42. 18-ж. №1, №2.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«?йкеліс к?ші,Техникада ?йкеліс ?рекетін ескеру.»

Енсегенова Гулжамал Жанузаковна

Маңғыстау облысы,Бейнеу ауданы

Ж.Қалдығараев атындағы орта мектебінің

физика-математика пәні мұғалімі

Күні:10.03.2016

Сабақ тақырыбы: Үйкеліс күші,Техникада үйкеліс әрекетін ескеру.

Сабақ мақсаты:

Оқушыларға үйкеліс, үйкеліс күші, түрлері, пайда болу себептері, нормаль қысым күші туралы түсінік беру.
Мысалдар келтіре отырып, оқушы ойын дамыту, ғылыми ой қорытындыларын жасауға жетелеу.
Еңбекке баулу, жауапкершілігін арттыру, ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.

Сабақ түрі: аралас

Оқушылардың үйге берілген тапсырмаларды қалай меңгергендерін тексеру.

1. Ауырлық күші дегеніміз не?
2. Ауырлық күшінің формуласы?
3. Дененің салмағы дегеніміз не?
4. Салмақ қандай әріппен белгіленеді, өлшем бірлігі?
5. Реакция күші дегеніміз не?
6. Салмақсыздыққа мысал келтір?
7. Ауырлық күші қандай әріппен белгіленеді, өлшем бірлігі?

Жаңа сабақ.

Бір дене екінші денеің бетімен қозғалған кезде пайда болатын күш үйкеліс күші деп аталады.

Ғ_үйк – үйкеліс күші.

Сырғанау үйкелісі
Домалау үйкелісі
Тыныштық үйкелісі

1. Тыныштық үйкелісі. Блеуді көлбеу тақтайға қоялық. Тақтайдың еңке? Бұрышы онша үлкен болмаған кезде білеу орнында қала алады. Оны төмен қарай сырғудан не ұстап тұр? Тыныштық үйкелісі. Үстелде жатқан дәптерді қолдарыңмен қысыңдар да оны жылжытыңдар. Дәптер үстелге қатысты қозғалады, бірақ сендердің қолдарыңа қатысты тынышuықта тұрады. Сендер ненің көмегімен дәптерді қозғалуға мәжбүр еттіңдер? Дәптердің қолмен тыныштық үйкелісі көмегімен. Тыныштық үйкелісі қозғалыстағы транспортер таспасында тұрған жүктердің орнын ауыстырады, баулардың шешілуіне кедергі жасайды, тақтаға қағылған шегені ұстап тұрады және т.б. Тыныштық үйкеліс күші әр түрлі бола алады. Ол денені орнынан қозғалтуға ұмтылған күшпен бірге артады. Бірақ кез келген екі жанасушы денелерде ол одан әрі бола алмайтын бір шама аз мәнге ие болады. Мысалы, ағаш тақтада тұрған ағаш білеу үшін ең көп тыныштық үйкелісі шамамен оның салмағының 0,6-сын құрайды. Денеге максимал тыныштық үйкеліс күшінен асып түсетін күш түсіріп, біз денені орнынан қозғаймыз және ол қозғала бастайды. Тыныштық үйкелісі сол кезде сырғанау үйкелісімен алмасады. 2. Сырғанау үйкелісі. Таудан сырғыған шана біртіндеп ненің салдарынан тоқтады? Сырғанау үйкелісінің салдарынан тоқтады. Мұзда сырғанап келе жатқан шайба өз қозғалысын неге баяулатты? Сырғанау үйкелісінің салдарынан. Сырғанау үйкелісінің күші әрқашанда дене қозғалысының бағытына қарама-қарсы жаққа бағытталған. 3. Домалау үйкелісі. Егерде дене бірінің бетінен бірі сырғымай, дөңгелек немесе цилиндрге ұқсас домаласа, онда олардың түйіскен жерінде пайда болған үйкелісті домалау үйкелісі деп атайды. Домалаған дөңгелек жол табанын бір шама жаншиды, сондықтан оның алдында әр уақытта жеңуге қажетті шамалы төмпешік болады екен. Домалаған дөңгелекке үнемі алдында пайда болатын төмпешіктен шығуға тура келеді, домалау үйкелісінің пайда болу шарты осыған саяды. Сол кезде жол неғұрлым қатты болса, домалау үйкелісі солғұрлым аз болады.

Үйкелістің пайда болу себептері:

Жанасатын беттердің кедір-бұдыр болуы
Жанасатын беттер молекулаларының өзара тартылысы.

Үйкеліс :

Жанасатын беттердің қандай материалдан жасалғандығына,
Олардың өңделу сапасына;
Бір беттің екінші бір бетке түсіретін қысым күшіне тәуелді.

Дененің өзі жанасып тұрған бетке тік бағытта түсіретін күшін нормаль қысым күші деп атайды.

N –нормаль қысым күші. N=mg Fүйк=µN

µ — үйкеліс коэффициенті

Пысықтау.

1.Үйкеліс төмендегі түсініктердің қайсысына жатады?

1.Физикалық шама.

2.Физикалық құбылыс.

3.Физикалық дене.

2.Егер білеуше стол үстімен қозғалып бара жатса, онда

Білеушенің қозғалысы үйкеліс күшінің бағыты

І.Алға 1.Алға

ІІ.Артқа. 2.Артқа

ІІІ.Солға. 3.Солға.

ІV. Оңға. 4.Оңға

Бекіту сұрақтары: Көктайғақта неге тротуарға құм себеді? (үйкелісті көбейту үшін) Неге жаңбырдан соң грунт жолы тайғақ болады? (сұйықта бөлшектер тез қозғалады, қатты денелерден гөрі сұйық қабаттарының үйкелісі аз). Шаңғының астын неге майлайды? (май қабаты үйкелісетін беттерді ажыратып, үйкелісті кемітеді).

Қандай күшті үйкеліс күші деп атайды?

Үйкеліс не себептен болады?

Қандай үйкеліс түрлері болады?

Үйкелісті қалай азайтуға болады?

Үйкеліс күшін қалай өлшеуге болаы?

Нормаль қысым күші дегеніміз не?

Үйкелістің пайдалы жақтарын көрсететін мысалдарды келтіріңдер.

Үйкелістің зиянды жақтарын көрсететін мысалдарды көрсетіңдер.

Тест тапсырмалары