Сор?ыларды? ??рылысы ?алай ж?не ол ?алай ж?мыс істейді?
Жа?а саба? т?сіндіру
Архимед Ежелгі Грекияны? ?лы ?алымы, математигі, механигі. Ол Сицилия аралында?ы Сиракуз ?аласында, туып сонда ?мір с?рген. Архимед астроном Фидийді? баласы деген жорамал бар.
Су?а батырыл?ан денеге т?сірілген барлы? к?шті бір (те? ?серлі) к?шпен ауыстырамыз. Б?л к?ш жо?ары ба?ыттал?ан, оны кері итеруші к?ш немесе Архимед к?ші деп атайды (Е? ал?аш осы к?шті? бар екенін ж?не оны? неге т?уелді екенін Архимед аны?тады). 2, б-суретте осы к?ш FА деп белгіленеді.
Енді архимед к?шіні? сан м?ні неге те? со?ан то?талса?.
Б?л за?ды Архимед аш?ан, сонды?тан оны? есімімен — Архимед за?ы деп аталады.
Денеге ?сер ететін Архимед к?ші FА т?мен ?арай ?сер ететін салма? к?ші mсg-мен те?еседі. (м?нда?ы mс — берілген дене к?леміндегі с?йы? масасы):
FА = mс g.
Біра? салма? к?ші mcg ы?ыстырылып шы?арыл?ан с?йы?ты? салма?ына Рс те?. Сонымен FA= Рс те?. Сонымен FA= Рс те? екені д?лелденді.
4-сурет
(2) формула газдарда?ы архимед к?ші ?шін де д?рыс орындалады, тек б?л жа?дайда газ ты?ызды?ы мен ы?ыстырылып шы??ан газды? к?лемі, с?йы? орнына алынады.
Жо?ары айтыл?андарды ескере отырып, Архимед за?ын былай т?жырымдайды:
Жа?а саба?ты ?орытындылау.
С?йы??а (газ?а) батырыл?ан денелерге кері _____________ ?сер етеді.
Б?л к?ш жо?ары ба?ыттал?ан, оны _______________ немесе ____________деп атайды.
Есеп шы?ару ?лгілері: 29-жатты?у
1-есеп
Су?а к?лемі 100см3 болатын дене батырыл?ан. Осы денеге ?сер ететін ы?ыстырушы к?шті аны?та?дар. Суды? ты?ызды?ы-1000кг/м3.
а) білімділік: Архимед күші туралы түсінік қалыптастыру. Архимед заңының физикалық мағынасын ашу;
Құралдар: компьютер, интерактивті тақта, проектор, оқулықтар, есептер жинағы, Цифрлы лаборатория бағдарламасы, электронды динамометр, штатив, динамометр, суы бар ыдыс, Архимед шелегі, жүктер.
Сабақтың түрі: интерактивті кіріктірілген сабақ.
Пән аралық байланыс: математика, химия, информатика.
Сабақ барысы
Ұйымдастыру кезеңі.
Өткен материалды пысықтау
Сорғылардың құрылысы қалай және ол қалай жұмыс істейді?
Жаңа сабақ түсіндіру
Архимед Ежелгі Грекияның ұлы ғалымы, математигі, механигі. Ол Сицилия аралындағы Сиракуз қаласында, туып сонда өмір сүрген. Архимед астроном Фидийдің баласы деген жорамал бар.
Суға батырылған денеге түсірілген барлық күшті бір (тең әсерлі) күшпен ауыстырамыз. Бұл күш жоғары бағытталған, оны кері итеруші күш немесе Архимед күші деп атайды (Ең алғаш осы күштің бар екенін және оның неге тәуелді екенін Архимед анықтады). 2, б-суретте осы күш FА деп белгіленеді.
Енді архимед күшінің сан мәні неге тең соған тоқталсақ.
Бұл заңды Архимед ашқан, сондықтан оның есімімен — Архимед заңы деп аталады.
Денеге әсер ететін Архимед күші FА төмен қарай әсер ететін салмақ күші mсg-мен теңеседі. (мұндағы mс — берілген дене көлеміндегі сұйық масасы):
FА = mс g.
Бірақ салмақ күші mcg ығыстырылып шығарылған сұйықтың салмағына Рс тең. Сонымен FA= Рс тең. Сонымен FA= Рс тең екені дәлелденді.
4-сурет
(2) формула газдардағы архимед күші үшін де дұрыс орындалады, тек бұл жағдайда газ тығыздығы мен ығыстырылып шыққан газдың көлемі, сұйық орнына алынады.
Жоғары айтылғандарды ескере отырып, Архимед заңын былай тұжырымдайды:
Жаңа сабақты қорытындылау.
Сұйыққа (газға) батырылған денелерге кері _____________ әсер етеді.
Бұл күш жоғары бағытталған, оны _______________ немесе ____________деп атайды.
Есеп шығару үлгілері: 29-жаттығу
1-есеп
Суға көлемі 100см3 болатын дене батырылған. Осы денеге әсер ететін ығыстырушы күшті анықтаңдар. Судың тығыздығы-1000кг/м3.
Оқушыларды бағалау.
Үй жұмысы: өткен §55. Архимед күші тақырыбын мазмұндау, 29 -жаттығу 5-9 есеп.