Тол?ынды? ?оз?алыс

Саба?ты? та?ырыбы: Тол?ынды? ?оз?алыс

 Саба?ты? ма?саты:

Білімділігі: о?ушыларды? «Тол?ынды? ?оз?алыс» та?ырыбы бойынша білімдерін ?алыптастыра отырып бір ж?йеге келтіру, та?ырыпты есте са?тау.

Т?рбиелігі: о?ушыларды ?збетінше ізденімпазды??а, шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту?а, ?зара ба?алау?а, адамгершілікпен ?жымды? ?арым-?атынас жасау?а т?рбиелеу.

Дамытушылы?ы: о?ушыларды? саба? белсенділігін арттыру, м?тінмен ж?мыс істей білу, білімін на?тылау ж?не ?исынды ойлануын дамыту.

Типі: Жа?а білімді ме?герту

Т?рі: аралас

?дісі: ??гіме, тест, тірек-сызбалар.

К?рнекілігі: интерактивті та?та, слайд, тест, есептер, электронды? о?улы?.

Барысы:

І. ?йымдастыру

- с?лемдесу, т?гендеу;

- Саба??а дайындау.

ІІ. ?й тапсырмасын с?рау:

I.1.Механикалы? тербеліс?

2.Тербеліс периоды мен жиілігі арасында?ы байланыс?

3.Тербелісі амплутидасы.

3. Тербеліс те?деуі Х=0,4sin 4πt болса, амплитуда мен жиілікті? м?ні?

4. Математикалы? маятник.

5.Серппелі маятник.

6.Серппелі маятникті? тербеліс периоды?

 7. Математикалы? маятникті? тербеліс периоды?

8.Еркін тербеліс дегенімізне? Мысал.

9.?андай тербелістер ?шетін тербеліске жатады.

10Томсон формуласы.

ІІ. Тірек-сызбамен ж?мыс

Суретте денені? координатасыны? уа?ыт?а т?уелділік графигі кескінделген. Тербеліс периоды ж?не тербеліс те?деуі ?андай?

          X,m

               2

                       1

                                    1        2        3        4       5       6         t,c

III.Жа?а саба?

   Берілген м?тінді о?ып шы?ып,м?тін со?ында?ы суретті тал?ылау.

Су?а ла?тырыл?ан тасты? т?скен жерінде пайда болады. Тас т?скен жердегі су ы?ысады да, ол жерде ойыс пайда болады. Ойыс т??ірегінде ы?ыс?ан су д??гелек са?ина пішінді ?ркеш т?зеді. Б?л ?ркеш сол мезетте-а? жан-жа?ына ?арай ке?ейе отырып, тасты? т?скен жерінен алыстай бастайды. Біріншіден кейін екінші, содан со? ?шінші, т.с.с. ?ркештер пайда болады. ?ркештер бір-бірінен ойыстармен б?лшеді. Б?л процесс тол?ынды? ?оз?алыс болып табылады. М?нда?ы е? ма?ызды аны?тап алатын жай — суды? тол?ынмен бірге ы?ыспайтыны. Егер сол тол?ын бетіне суда ?ал?ып ж?ретін кез келген денені (?алт?ы, ойыншы? ?айы?, тал ?абы?ы, т. б.) тастаса?, онда оларды? жа?алау?а жа?ындамайтынын, тек сол тол?ынны? еркештеріне келгенде к?теріліп, ойыстарына келгенде т?мен т?сіп, тербеліп ?ана т?ратынын бай?ау?а болады.

  Сонымен, Тербелістерді? серпімді ортаны? бір б?лшегінен екінші бір б?лшегіне таралу процесі механикалы? тол?ын деп аталады.

1. сурет.Резе?ке жiптегi таралатын тол?ын.

Тол?ынды сипаттайтын шамалар:

1. Тол?ынны? ?зынды?ы.
2. Тол?ынны? жылдамды?ы.

       X,m                                 

                                                                                                          t,c

 Тол?ын ?зынды?ы — Т период?а те? уа?ыт аралы?ында тол?ын таралатын ара?ашы?ты?.Ол ?рпімен белгіленеді.

 Бас?аша айт?анда, тол?ын ?зынды?ы деп тол?ын ішіндегі бірдей ?оз?алатын ж?не тепе-те?дік к?йінен ауыт??лары да бірдей болатын бір-біріне е? жа?ын жат?ан екі н?тктені? ара?ашы?ты?ын айтамыз.

λ тол?ын ?зынды?ыны? б?лшектерді? Т тербеліс периодына ?атынасы ар?ылы аны?талатын физикалы? шама тол?ын жылдамды?ы деп аталады

                                              ν=λ/Т

IV.Бекіту.

1. Тол?ынны? энергия тасымалдамайтынын ?алай д?лелдеуге болады.
2. Есеп шы?ару.25-жатты?у.1-есеп.

Берілгені:       ХБЖ        Шешуі:

t=15c                                    T=15с/60=0,25с

• =6                                      T=t/n        

=40 cm    =0,4m          

Т/к   ?

V.?орытындылау.

VI.?йге тапсырма.

25-жатты?у.3-4-есеп.

«Сейсмикалы? тол?ындар» та?ырыбына хабарлама дайындау.

VII.Ба?алау.