Ал?ан білімдерін ?орытындылап, сарап?а салу ?шін білім сайысына ?атысамыз. Сынып екі топ?а б?лінеді. Шеміршекті ж?не с?йекті. Саба?та жеті тапсырма орындалады.
1-тапсырма: Екі команда бір-бірімен танысады. ?раны айтылады.
Акула командасы:
Білген сайын келеді біле бергім,
Біле беру емес пе тілегі елді?.
Капитан:
?зен к?лді? патшасы – Акула балы?
?орегі – тыш?ан, ба?а ж?не балы?
Жемтігін су айдынынан ?стап алып
?ыл?ытып шайнамай-а? ж?тады аны?
Мекенінде жырт?ыш жо? одан ?ткен,
Сонды?тан ?за? ?мір с?реді ?ктем.
Бекіре командасы:
Ту?ан жерді с?ю парыз,
С?ю ?шін білу парыз.
Капитан:
Ежелден с?лу м?сін – Бекіре балы?
Алады одан ?ара уылдыры?
Уылдыры?ы ??нды, ?рі д?мді етті.
?те ертеден келеді тіршілік етіп,
Лай, т?нба астынанда ?азып-?азып,
Т?мсы?ымен ?з жемін жейді тауып, ыры?.
2-тапсырма: Та?та?а жазыл?ан с?ра?тар бойынша эстафеталы? жарыс.
№
С?ра?тар
Шеміршекті балы?тар
С?йекті балы?тар
1
Денесі /пішіні/
2
Жамыл?ысы /терісі/
3
Ж?збе ?анаттары
4
Желбезегі
5
Торсылда?ы
6
Б?йір сызы?ы
7
К?беюі
8
Т?рлері
3-тапсырма: Биологиялы? ж?мба?тарды шешу
К?здері бар, ?аба?ы жо?,
?сте кірпік ?а?пайды
Ол ?ай ж?ндік су?а салса?
Т?ншы?пайды, батпайды
/балы?/
Пайдаланып т?р?анда
Тастайсы? су?а ла?тырып
Пайдаланып бол?ан со?,
Ар?алайсы? сор?ытып
/ау/
Желілер ішінде,
Балы?тан ?ана болатын
?андай сезім м?шесі,
К?збен шолып табатын
/б?йір сызы?ы/
?ай м?шесі балы?ты?,
Су т?біне батырар
?анат болса егерде,
Су бетіне шы?арар
/торсылда?/
4-тапсырма: ?арма?пен балы? аулау
Балы?тарды зерттейтін ?ылым саласы /ихтиология/
С?йекті балы?тарда ал?ан ?ай м?шесі пайда болады /?уы?/
Аталы? безден б?лінетін с?йы?ты? /шо?ал/
Шеміршекті балы?тарды? ми б?лігі ?анша /бес б?лік/
– балы? пен с?тті араластырып та?амдар жасау?а болады
– Балы? пен с?т белоктары ?осыл?ан кезде адам а?засына ?ажетті е? ??нарлы заттар т?зіледі.
– Балы? пен к?птеген те?із ж?ндіктері семіздікке бейім адамдар ?шін пайдалы
– Оларды? калориясы аз, біра? ??рамында?ы белок де?гейі сиыр еті мен с?збесіндегімен бірдей, ал ж?мырт?ада?ыдан тіпті к?п.
– балы? майыны? ??рамында майда еритін А ж?не Д д?румені к?п. Сондай-а?, менолен ж?не арахидон ?ыш?ылдары да бар. Арахидон ?ыш?ылдары таби?атта тек балы? майында кездеседі.
–Балалар мен егде адамдарды? тама? рационына балы? ?німдерінен жасал?ан міндетті т?рде ?осу керек. Балы? ?німдерінен жасал?ан та?амдар ас ?орыту бе,здеріні? ж?мысын жа?сартады. Оларды? ??рамында йод, фтор, фосфор, мыс, кобальт сия?ты химиялы? элементтер бар.
Балы?тарды? адам ?міріндегі ма?ызы ?те зор. Балы?тан тама?ты? продуктылар ?ндірумен ?атар тіршілік ма?ызы бар пайдалы витамин, ?оректік ?н, ты?айт?ышты? т?ктер де ?ндіріледі. Бізді? елімізде хал?ымызды? ?л-ау?атыны? жа?саруы оларды? балы? ?німдеріне деген талабын ?р?ашанда арттыратыны к?м?нсіз. Сонды?тан осындай за?ды талапты шешуде балы? ?нерк?сібі мен ихтиология ?ылымыны? алдында жауапты міндет бар.
К?бірек ауланатын балы?тар
Н?лім т?різділер суген/усач/
Май шаба?тар карптар табан балы?
І?. Бекіту
1/ «Кім к?п біледі?» ойыны
Бір о?ушы та?та?а шы?ып, сынып о?ушыларына ?арап т?рады. М??алім та?та?а бір с?з іледі, ал о?ушылар сол с?зге аны?тама береді, аны?тама б?гінгі та?ырып?а ?атысты болу керек. Та?та алдында т?р?ан о?ушы оны? ?андай с?з екенін табады.
К?сіптік
Желім
Д?рі-д?рмек
Інжу ?шекей
Аквариум
Витамин
2/ «Балы? жеген, ет с?рамайды» та?ырыпта ?ыс?аша эссе жазу
?. ?орытынды.
Ба?алау кезе?і /жетон ар?ылы/
?р о?ушыны? жетонын есептеп орташа балл шы?арады.
?й тапсырмасын беру кезе?і
§52. Балы?тар байлы?ын ?немді пайдалану, оларды ?ор?ау ж?не к?бейту.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Алған білімдерін қорытындылап, сарапқа салу үшін білім сайысына қатысамыз. Сынып екі топқа бөлінеді. Шеміршекті және сүйекті. Сабақта жеті тапсырма орындалады.
1-тапсырма: Екі команда бір-бірімен танысады. Ұраны айтылады.
Акула командасы:
Білген сайын келеді біле бергім,
Біле беру емес пе тілегі елдің.
Капитан:
Өзен көлдің патшасы – Акула балық
Қорегі – тышқан, бақа және балық
Жемтігін су айдынынан ұстап алып
Қылғытып шайнамай-ақ жұтады анық
Мекенінде жыртқыш жоқ одан өткен,
Сондықтан ұзақ өмір сүреді өктем.
Бекіре командасы:
Туған жерді сүю парыз,
Сүю үшін білу парыз.
Капитан:
Ежелден сұлу мүсін – Бекіре балық
Алады одан қара уылдырық
Уылдырығы құнды, әрі дәмді етті ...
Өте ертеден келеді тіршілік етіп,
Лай, тұнба астынанда қазып-қазып,
Тұмсығымен өз жемін жейді тауып, ырық.
2-тапсырма: Тақтаға жазылған сұрақтар бойынша эстафеталық жарыс.
№
Сұрақтар
Шеміршекті балықтар
Сүйекті балықтар
1
Денесі /пішіні/
2
Жамылғысы /терісі/
3
Жүзбе қанаттары
4
Желбезегі
5
Торсылдағы
6
Бүйір сызығы
7
Көбеюі
8
Түрлері
3-тапсырма: Биологиялық жұмбақтарды шешу
Көздері бар, қабағы жоқ,
Әсте кірпік қақпайды
Ол қай жәндік суға салсақ
Тұншықпайды, батпайды
/балық/
Пайдаланып тұрғанда
Тастайсың суға лақтырып
Пайдаланып болған соң,
Арқалайсың сорғытып
/ау/
Желілер ішінде,
Балықтан ғана болатын
Қандай сезім мүшесі,
Көзбен шолып табатын
/бүйір сызығы/
Қай мүшесі балықтың,
Су түбіне батырар
Қанат болса егерде,
Су бетіне шығарар
/торсылдақ/
4-тапсырма: Қармақпен балық аулау
Балықтарды зерттейтін ғылым саласы /ихтиология/
Сүйекті балықтарда алған қай мүшесі пайда болады /қуық/
Аталық безден бөлінетін сұйықтық /шоғал/
Шеміршекті балықтардың ми бөлігі қанша /бес бөлік/
Аналық жұмыртқа жасуша не деп аталады /уылдырық/
Құйрық жүзбеқанаттардың үстіңгі қалағы астың,ысынанда үлкен қай балық /шеміршекті/
Балықтардың дене бөлігін ата /бас, тұлға, құйрық/
Денесін қалыпты ұстауға көмектесетін жүзбеқанаттар /арқа, аналь/
Балықтар бір-бірімен не арқылы байланысады /дыбыс шығары/
Балықтардың тыныс алу мүшесі /желбезек/
5-тапсырма: балықтардың ішкі құрылысымен танысу.
Шеміршекті және сүйекті балықтардың ішкі құрылысының суреттерін салыстыра отырып, ішкі құрылысына анықтама беріп айтып шығу.
6-тапсырма: балықтарды торға жинау.
Тақтадағы шеміршекті және сүйекті балықтардың тұсына барлық түрлерін жинақтау.
7-тапсырма: Венн диаграммасын пайдалану
Балықтардың ортақ белгілері: суда тіршілік етеді, желбезекпен тыныс алады, жүзбе қанаттары болады.
Шеміршекті балық: денесі плакоитпен қапталған, торсылдағы болмайды, іштей ұрықтанады.
Сүйекті балық: денесі қабыршақпен қапталған, торсылдағы бар, сырттай ұрықтанады.
ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру
Балықтардың кәсіптік маңызы
Ассоцияция әдісі.
Жауабы: витамин, қоректік ұн, тыңайтқыштық түктер, дәрілік шипа.
Балықтың пайдасы
– балықтағы амин қышқылдары адам ағзасына сіңімді.
– бұл қышқылдардың құрамында ағзаға аса пайдалы метионин көп;
– бауыр ауруларының алдын алады;
– балық белогында бой өсіруге ықпал ететін лизин қышқылы да мол;
– балық өнімдерінен жасалған тағамдар ас қорыту бездерінің жұмысын жақсартады;
– балық құрамында иод, фтор, мыс, кобальт секілді химиялық элементтер бар;
– балықтан жасалған тағамдар жүрек жұмысын жақсартуға көмектеседі.
– балық пен сүтті араластырып тағамдар жасауға болады
– Балық пен сүт белоктары қосылған кезде адам ағзасына қажетті ең құнарлы заттар түзіледі.
– Балық пен көптеген теңіз жәндіктері семіздікке бейім адамдар үшін пайдалы
– Олардың калориясы аз, бірақ құрамындағы белок деңгейі сиыр еті мен сүзбесіндегімен бірдей, ал жұмыртқадағыдан тіпті көп.
– балық майының құрамында майда еритін А және Д дәрумені көп. Сондай-ақ, менолен және арахидон қышқылдары да бар. Арахидон қышқылдары табиғатта тек балық майында кездеседі.
–Балалар мен егде адамдардың тамақ рационына балық өнімдерінен жасалған міндетті түрде қосу керек. Балық өнімдерінен жасалған тағамдар ас қорыту бе,здерінің жұмысын жақсартады. Олардың құрамында йод, фтор, фосфор, мыс, кобальт сияқты химиялық элементтер бар.
–Шаян, моллюска сияқты теңіз жәндіктеріндегі микроэлементтер үй жануарларының тіндегінен 40-70 есе көп. Сондықтан олардың биологиялық құндылығы жоғары.
–Теңіз балығы, шаяндар мен моллюскалардың құрамында йод көп болғандықтан қалқанша бездің ауруларына /зоб/ шалдыққандар, семіздікке бейім адамдар, атеросклозбен ауыратындар үшін бірден-бір ем болмақ. Сондықтан балық өнімдерінен жасалған тағамдарды жиі пайдаланамыз.
Балықтардың адам өміріндегі маңызы өте зор. Балықтан тамақтық продуктылар өндірумен қатар тіршілік маңызы бар пайдалы витамин, қоректік ұн, тыңайтқыштық түктер де өндіріледі. Біздің елімізде халқымыздың әл-ауқатының жақсаруы олардың балық өнімдеріне деген талабын әрқашанда арттыратыны күмәнсіз. Сондықтан осындай заңды талапты шешуде балық өнеркәсібі мен ихтиология ғылымының алдында жауапты міндет бар.
Көбірек ауланатын балықтар
Нәлім тәрізділер суген/усач/
Май шабақтар карптар табан балық
ІҮ. Бекіту
1/ «Кім көп біледі?» ойыны
Бір оқушы тақтаға шығып, сынып оқушыларына қарап тұрады. Мұғалім тақтаға бір сөз іледі, ал оқушылар сол сөзге анықтама береді, анықтама бүгінгі тақырыпқа қатысты болу керек. Тақта алдында тұрған оқушы оның қандай сөз екенін табады.
Кәсіптік
Желім
Дәрі-дәрмек
Інжу әшекей
Аквариум
Витамин
2/ «Балық жеген, ет сұрамайды» тақырыпта қысқаша эссе жазу
Ү. Қорытынды.
Бағалау кезеңі /жетон арқылы/
Әр оқушының жетонын есептеп орташа балл шығарады.
Үй тапсырмасын беру кезеңі
§52. Балықтар байлығын үнемді пайдалану, оларды қорғау және көбейту.
